Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ile  postępowań dyscyplinarnych wszczęto wobec sędziów, a w ilu przypadkach stwierdzono brak podstaw do tego?
• Ile takich spraw wszczęto z własnej inicjatywy, a ile na żądanie m.in. Ministra Sprawiedliwości, prezesów sądów czy Krajowej Rady Sądownictwa?
• Jakie zarzuty stawiano sędziom w ramach postępowań dyscyplinarnych?
• Ile spraw jest obecnie prowadzonych, a ile się zakończyło i w jaki sposób?
• Jak ocenia Pan rezultaty działań podejmowanych przez Pana i zastępców?

Z takimi pytaniami Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił 20 stycznia 2020 r. do rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych Piotra Schaba.

17 stycznia RPO spytał Krajową Radę Sądownictwa, czy podjęła uchwałę w sprawie wyboru Piotra Schaba na rzecznika dyscyplinarnego przed powołaniem go w czerwcu 2018 r. przez Ministra Sprawiedliwości.

W ocenie RPO prawidłowe powołanie rzecznika dyscyplinarnego wymaga takiej uchwały KRS.  Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 2 pkt. 4 ustawy z 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, Rada w szczególności m.in. "wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych". Etap drugi to powołanie rzecznika na podstawie uchwały KRS przez Ministra Sprawiedliwości. Art. 112 § 3 ustawy z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi zaś: "Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych oraz dwóch Zastępców Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych powołuje Minister Sprawiedliwości na czteroletnią kadencję".

Oznacza to najpierw wybór przez KRS, a dopiero potem powołanie przez ministra. W związku z tym RPO chce wiedzieć, czy wymagana przepisami uchwała KRS w przedmiocie wyboru rzecznika dyscyplinarnego została podjęta.

Jeśli uchwały KRS nie było, wszelkie czynności wyjaśniające i dyscyplinarne rzecznika i jego zastępców podjęto bez wymaganej podstawy prawnej – ocenia RPO.  A wtedy należałoby też uznać, że rzecznik i jego zastępcy przekraczają uprawnienia, a ich działania to nadużycie władzy.

Rzecznik Praw Obywatelskich monitoruje postępowania dyscyplinarne, czynności wyjaśniające i inne czynności rzecznika dyscyplinarnego i jego zastępców. Adam Bodnar wiele razy wyrażał zaniepokojenie wszczynaniem przez nich postępowań w związku z działalnością orzeczniczą sędziów, ich publicznymi wypowiedziami dotyczącymi reformy wymiaru sprawiedliwości, udziałem sędziów w wydarzeniach związanych z edukacją prawną obywateli.

Kwestia postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów ma zaś fundamentalne znaczenie z punktu widzenia realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz w art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Nowy model postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów wprowadzono nowelizacją ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (ustawa z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2018 r. poz. 5). System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów został poddany całkowitej kontroli Ministra Sprawiedliwości, który pełni jednocześnie funkcję Prokuratora Generalnego.

To minister  powierza obowiązki sędziego sądu dyscyplinarnego oraz powołuje i odwołuje Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych i jego dwóch zastępców. Może wnioskować o wszczęcie postępowania przeciw wybranemu sędziemu i sprzeciwić się umorzeniu postępowania. Może także wyznaczyć do prowadzenia sprawy dyscyplinarnej przeciwko sędziemu specjalnego rzecznika dyscyplinarnego, którym może być prokurator.

Od powołania 4 czerwca 2018 r. na rzecznika dyscyplinarnego Piotr Schab podjął szereg działań, powołując się na kompetencje przysługujące na mocy Prawa o ustroju sądów powszechnych.

W związku z tym Adam Bodnar zwrócił się do niego o przedstawienie bilansu dotychczasowych działań, a zwłaszcza o udzielenie informacji:

• o liczbie podjętych na podstawie art. 114 § 1 p.u.s.p. czynności wyjaśniających wobec sędziów oraz wskazanie jaka część z nich zakończyła się brakiem podstaw do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, a ile z nich skutkowało wszczęciem postepowania dyscyplinarnego;
• ile spraw zostało podjętych z własnej inicjatywy Pana i Pana zastępców, a ile zostało podjętych na żądanie organów wymienionych w art. 114 § 1 p.u.s.p., wraz z wyszczególnieniem tych organów;

• ile spraw Pan i Pana zastępcy przejęli do prowadzenia od zastępców rzecznika dyscyplinarnego działających przy sądach apelacyjnych i sądach okręgowych oraz ile im przekazali do prowadzenia;
• jakie zarzuty były stawiane sędziom w ramach postępowań dyscyplinarnych;
• ile spraw jest obecnie prowadzonych przez Pana i Pana zastępców;
• ile spraw dotychczas wszczętych w ramach postępowań dyscyplinarnych zakończyło się oraz jaki był wynik tych postępowań;
• jak ocenia Pan rezultaty podejmowanych przez Pana i Pana zastępców działań.

21 stycznia 2020 r. Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego zwróciła się do Krajowej Rady Sądownictwa o przekazanie informacji w sprawie trybu powołania rzecznika dyscyplinarnego. Powstała bowiem niejasność, czy obecny rzecznik  jest prawidłowo powołany. Rzecznik Izby powołał się na wątpliwości RPO, które sędziom Izby Dyscyplinarnej są znane. Dlatego Izba odroczyła posiedzenie dotyczące wniosku zastępcy rzecznika dyscyplinarnego Przemysława Radzika o zawieszenie w czynnościach sędzi Sądu Apelacyjnego w Katowicach Ireny Piotrowskiej.

VII.510.175.2019