Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatelka Ukrainy przez dwa lata nie wiedziała, że ma zgodę władz na pobyt czasowy w Polsce
• Gdy tę decyzję w końcu otrzymała, minął już czas, na jaki dostała to zezwolenie 
• Oznaczało to nie tylko, że przebywa w Polsce nielegalnie - została także pozbawiona możliwości złożenia następnego wniosku o pobyt  
• Po interwencji RPO wojewoda przyjął wykładnię przepisów korzystną dla skarżącej, która dostała kolejne zezwolenie na pobyt czasowy

Obywatelka Ukrainy złożyła do wojewody wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy w 2017 r. Pierwsze pisma wzywające do uzupełnienia dokumentów otrzymała już niecały tydzień po złożeniu wniosku. Skarżąca przesłała brakujące dokumenty w wyznaczonym terminie.

Po dwóch latach od złożenia wniosku kobieta złożyła skargę na wydział prowadzący sprawę. Po dwóch miesiącach, w 2019 r. została jej doręczona decyzja z 2017 r. o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy do dnia […] w 2018 r.

Skarżąca nie wiedziała ani, że przebywała w Polsce nielegalnie, ani tym bardziej, że niemal dwa lata wcześniej wydano na jej rzecz pozytywną decyzję o zezwoleniu na pobyt na rok. Decyzja ta, w okresie faktycznego obowiązywania nie została jej nigdy doręczona.  Nastąpiło to dopiero po okresie, na jaki została wydana.

Wskutek ewidentnego błędu organu administracji publicznej, skarżąca została pozbawiona możliwości złożenia w terminie kolejnego wniosku o pobyt w Polsce. 

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich w demokratycznym państwie prawnym niedopuszczalna jest sytuacja, w której obywatel - bądź cudzoziemiec znajdujący się w Polsce - ponosi negatywne skutki błędów organów władzy publicznej, a pokłada wobec nich pełne zaufanie. Zasada zaufania i lojalności państwa wobec obywateli wiąże się ściśle z bezpieczeństwem prawnym jednostki, a przejawia się m.in. w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, „by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela i by mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, że jego działania podejmowane pod rządami obowiązującego prawa i wszelkie związane z tym następstwa będą także i później uznane przez porządek prawny” (wyrok TK z 21 grudnia 1999 r., sygn. K 22/99).

Treść tej zasady Trybunał określił również m.in. w uzasadnieniu wyroku z 19 listopada 2008 r. Stwierdził, że „istotę zasady lojalności państwa względem obywateli da się przedstawić jako zakaz zastawiania przez przepisy prawne pułapek, formułowania obietnic bez pokrycia, bądź nagłego wycofywania się przez państwo ze złożonych obietnic lub ustalonych reguł postępowania; jako niedopuszczalność kreowania organom państwowym możliwości nadużywania swojej pozycji wobec obywatela”.

Taką pułapką w tej sprawie było to, że skarżąca - działając w dobrej wierze i w zaufaniu do organu władzy publicznej - cierpliwie oczekiwała na wydanie zezwolenia na pobyt. Kiedy po dwóch latach upomniała się o swoje, okazało się, że przebywa w Polsce nielegalnie, ponieważ organ nigdy nie doręczył jej wydanego dużo wcześniej zezwolenia. 

Rzecznik poprosił wojewodę o rozważenie podjęcia takich działań, by uchronić skarżącą od negatywnych skutków wadliwego postępowania organu.

Odpowiadając, wojewoda bardzo lakonicznie poinformował, że postępowanie jest zakończone ostateczną decyzją i że została wyczerpana droga procesowa w tej kwestii.

W międzyczasie skarżąca złożyła wniosek o zmianę ostatecznej decyzji administracyjnej poprzez wydłużenie okresu zezwolenia na pobyt czasowy.

RPO ponownie zwrócił się więc do wojewody. Nie zmienił on wprawdzie decyzji ostatecznej, ale przyjął wykładnię korzystną dla skarżącej. W praktyce uznał, że skoro w trakcie prowadzonego postępowania dotyczącego legalizacji pobytu skarżąca otrzymała, zgodnie z art. 108 ustawy o cudzoziemcach, stempel do paszportu, legalizujący pobyt na terytorium RP do czasu, kiedy decyzja w sprawie stanie się ostateczna, to nawet mimo, że decyzja została doręczona po upływie wskazanego w niej okresu legalnego pobytu, to skarżąca przebywała legalnie od dnia złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy do dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.

Skarżącej udzielono też kolejnego zezwolenia na pobyt czasowy na podstawie art. 181 ust. l pkt 1 ustawy o cudzoziemcach.

BPW.514.22.2019