Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nie dowiemy się, ile razy i jakie adresy w internecie zablokowała Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego na podstawie tzw. ustawy antyterrorystycznej z 2016 r.
• Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Fundacji ePaństwo o udostępnienie takiej informacji publicznej. Do jej skargi przyłączył się Rzecznik Praw Obywatelskich
• NSA uznał, że doszło do proporcjonalnego ograniczenia prawa do informacji publicznej ze względu na bezpieczeństwo państwa  

11 kwietnia 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Fundacji ePaństwo na decyzję Szefa ABW, zgadzając się z jego argumentami.

Jak wskazał sąd, „Szef ABW trafnie argumentuje, iż ujawnienie żądanej informacji może powodować zagrożenie dla bezpieczeństwa Państwa oraz może dekonspirować działania Agencji. W ocenie organu istnieje realne zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa w upowszechnianiu żądanej informacji, nawet w zakresie ujawnienia samego faktu skorzystania bądź nie skorzystania przez ABW z uprawnień określonych w art. 32c ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Jest to informacja mogąca świadczyć o natężeniu intensyfikacji działań organu w ramach uprawnień nadanych powyższym przepisem, również gdy zostanie ujawniona jako dana statystyczna”.

Art. 32c ustawy o ABW dotyczy tzw. blokady dostępności w systemach teleinformatycznych określonych danych informatycznych mających związek ze zdarzeniem o charakterze terrorystycznym lub usług teleinformatycznych służących lub wykorzystywanych do spowodowania zdarzenia o charakterze terrorystycznym. Przepis ten został dodany w ustawie o ABW przez art. 38 pkt 6 ustawy z 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych. Reguluje on przesłanki i procedurę zarządzenia blokady. Możliwość ta przewidziana jest dla zapobiegania, przeciwdziałania i wykrywania przestępstw o charakterze terrorystycznym oraz ścigania ich sprawców.

We wniosku do RPO pomoc Fundacja ePaństwo wskazała na niepokojącą tendencję WSA do ograniczania gwarantowanego Konstytucją prawa do informacji publicznej na temat działalności służb specjalnych, takich jak ABW, a tym samym ograniczenie społecznej kontroli nad tymi służbami. Podkreśliła, że sąd oddalił skargę, powołując się na »stan (niewypowiedzianej, ale rzeczywistej) wojny terroryzmu z całym światem demokratycznym«, który wymaga zwiększenia »działań dyskrecjonalnych państw demokratycznych w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego ich obywateli«”.

W ocenie Fundacji „tak populistyczne argumenty nie mogą być podstawą ograniczenia dostępu obywateli do informacji publicznej. W związku z coraz dalej idącymi uprawnieniami służb specjalnych, odmowa udostępnienia takich danych w połączeniu ze znikomą, zazwyczaj następczą kontrolą sądową nad działalnością służb powodują, że wzrasta ryzyko nadużyć oraz naruszania praw - zwłaszcza prawa do prywatności - osób objętych kontrolą operacyjną lub innymi działaniami służb.

Powody przystąpienia RPO do postępowania przed NSA

Z  uwagi na statystyczny charakter wnioskowanej informacji decyzja odmawiająca ich ujawnienia nie jest uzasadniona z punktu widzenia zasady proporcjonalności – ocenił RPO Adam Bodnar, przyłączając się do postępowania w NSA.

RPO argumentował to prawem obywateli do uzyskiwania informacji publicznych na temat działania organów władzy publicznej. Decyzje Szefa ABW prowadzą bowiem do ograniczenia konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej. W ocenie Rzecznika ograniczenie to nie znajduje usprawiedliwienia w świetle art. 61 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Rzecznik zgadza się z zarzutami skargi kasacyjnej, że przy ocenie decyzji sąd nie dokonał prawidłowego wyważenia proporcji między konstytucyjną zasadą dostępności a zakresem ograniczenia wynikającego z ustawy o ochronie informacji niejawnych. W konsekwencji, zdaniem Rzecznika, zaskarżony wyrok prowadzi do naruszenia prawa dostępu do informacji publicznej, co uniemożliwia dokonanie społecznej kontroli działań służb specjalnych.

RPO miał też wątpliwości, czy na żądane informacje ABW zasadnie nałożyła klauzulę tajności, będącą przyczyną odmowy udostępniania informacji publicznej.

W ocenie Rzecznika niezwykle istotne jest zapewnienie transparentności działań służb specjalnych, w  szczególności podejmowanych na  podstawie przepisów ustawy o ABW, zmienionych ustawą o działaniach antyterrorystycznych, co do której nadal istnieją poważne wątpliwości natury konstytucyjnej.

Wątpliwości wobec tej ustawy Rzecznik wyraził, kierując ją w lipcu 2016 r. do Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 35/16). W kwietniu 2018 r Rzecznik wycofał ten wniosek, bowiem w składzie orzekającym były trzy osoby nieuprawnione do orzekania w TK; ponadto nastąpiły bezpodstawne zmiany składu TK w tej sprawie. 

Wyrok NSA

23 maja 2019 r. NSA oddalił skargę (sygn. akt I OSK 1790/17). W ustnych motywach rozstrzygnięcia NSA ocenił, że w tej sprawie doszło do proporcjonalnego ograniczenia prawa do informacji publicznej ze względu na bezpieczeństwo państwa. Według NSA, który zapoznał się z niejawnymi materiałami sprawy, klauzula tajności została nałożona zgodnie z przesłankami ustawowymi.   

VII.6060.35.2018