Biuletyn Informacji Publicznej RPO

18 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Migrantów, który został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 2000 roku. Jest to dzień, który ma na celu promowanie praw człowieka i podstawowych wolności wszystkich osób żyjących poza krajem swojego pochodzenia.

W ostatnich latach konflikty wojenne oraz zmiany klimatyczne w dużym stopniu przyczyniają się do przymusowego przemieszczania się ludzi, czy to wewnątrz krajów, czy przez granice. Z danych ONZ wynika, że w 2020 r. na całym świecie liczba międzynarodowych migrantów - osób mieszkających w kraju innym niż ich kraj urodzenia - osiągnęła 281 milionów, a w Europie 86,7 mln. Eurostat wskazuje, że 23,8 mln osób (5,3%) z 446,7 mln osób mieszkających w Unii Europejskiej na początku 2022 r. nie było obywatelami UE. Według stanu na koniec 2019 r. Główny Urząd Statystyczny pod koniec 2019 r. szacował liczbę cudzoziemców na terenie Polski na 2,1 mln osób. Instytut WEI szacuje obecną liczbę cudzoziemców przebywających oficjalnie i nieoficjalnie w Polsce na około 3,5–4 mln.

Migranci, w tym uchodźcy stanowią jedną z najbardziej bezbronnych i marginalizowanych grup w społeczeństwie. Często mają ograniczony dostęp do informacji i do podstawowych usług, w tym opieki zdrowotnej, przez co narażeni są na nadużycia i wyzysk. Wielu pracowników migrujących często wykonuje pracę tymczasową lub nieformalną, co naraża ich na większe ryzyko złych warunków pracy.

Działania RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich niezmiennie upomina się o poszanowanie praw migrantów i podkreśla, że państwo powinno zapewnić im godne traktowanie oraz zagwarantować poszanowanie ich praw i wolności.  

W najnowszym wystąpieniu do ministra spraw wewnętrznych i administracji Marcina Kierwińskiego Rzecznik zwraca uwagę na najważniejsze problemy związane z przestrzeganiem praw człowieka i podstawowych wolności osób migrujących, a zwłaszcza tych o nieuregulowanym statusie pobytowym i poszukujących na terytorium Polski ochrony.

RPO wskazuje, że do rozwiązania pozostaje problem stosowania przez Straż Graniczną tzw. pushbacków. Procedura ta, w kształcie przewidzianym polskim prawem, uniemożliwia w praktyce cudzoziemcom poszukującym ochrony międzynarodowej przekroczenie granicy RP, a osobom, które dokonały już tego wbrew przepisom prawa, odbiera szansę na skuteczne złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Obowiązek zapewnienia dostępu do procedury uchodźczej gwarantuje polska Konstytucja i ratyfikowane przepisy prawa międzynarodowego. Stąd też RPO apeluje o zmianę przepisów umożliwiających zawrócenie do linii granicy cudzoziemców bez przeprowadzenia postępowania umożliwiającego wnikliwe zbadanie każdego przypadku i bez wystarczających gwarancji ochrony cudzoziemców przed nieludzkim traktowaniem.

Rzecznik zwraca też uwagę na problem dotyczący zmniejszenia minimalnej powierzchni przypadającej na osobę umieszczoną w strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców do 2 m2, co stanowi minimum niższe nawet od przyjętego w zakładach karnych, gdzie powierzchnia mieszkalna przewidziana dla osoby osadzonej wynosi co najmniej 3 m2. Wprowadzona norma niezgodna jest z międzynarodowymi standardami ochrony praw osób pozbawionych wolności i w sposób rażący narusza godność osób umieszczonych w strzeżonych ośrodkach. Kwaterowanie cudzoziemców w taki sposób uznane zostać może za przejaw nieludzkiego lub okrutnego traktowania. RPO prosi ministra o zmianę przepisów regulujących również tę kwestię.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich wprowadzenie postulowanych zmian pozytywnie wpłynie na sytuację migrantów przebywających w Polsce (w tym osób o nieuregulowanym statusie) i umożliwi pełną realizację ich podstawowych praw.