Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• O przygotowanie ustawy znoszącej instytucję ubezwłasnowolnienia Rzecznik Praw Obywatelskich zaapelował do marszałka Senatu Tomasza Grodzkiego 
• Cały czas jesteśmy w okowach 19-wiecznego prawa – mówił Adam Bodnar podczas odbywającej się w Senacie konferencji pt. „Modele wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną”
• W  Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2020-2030 zapiszemy zniesienie ubezwłasnowolnienia; chcemy to zrobić w tej kadencji – poinformował z kolei pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Paweł Wdówik
• Będziemy się z panem marszałkiem ścigać, kto pierwszy - zażartował

Konferencję zorganizowały 9 września 2020 r. Senat RP, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Fundacja Stabilo. Jej celem było zaprezentowanie teoretycznych i praktycznych aspektów wspierania osób z niepełnosprawnościami w godnym życiu i osiąganiu samodzielności, w tym aspektów ekonomii społecznej.

Otwierając konferencję, marszałek Senatu Tomasz Grodzki mówił, że Senat jest do dyspozycji, aby próbować inicjować inicjatywy prowadzące do tego, by sytuacja osób z niepełnosprawnościami była coraz lepsza. „To nie jest droga ani łatwa ani prosta, by już nie mówić o ograniczeniach finansowych. Ale jak nie zaczniemy pracy, to nic samo się nie zdarzy” - dodał.

W swym wystąpieniu Adam Bodnar przypomniał, że dużą część swej kadencji poświęcił na spotkania regionalne w kraju. – W zasadzie przejechaliśmy Polskę wzdłuż i wszerz trzy razy. Wiele poznanych inicjatyw obywateli zadziwiło nas pod względem pomysłu, zaangażowania społecznego, pokazania, że jeśli się chce, to można - mówił Rzecznik.

Ta wielka energia obywatelska daje szansę na to, by w wielu miejscach w Polsce stworzyć w zasadzie kompletny system wsparcia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Dzięki energii obywatelskiej można bowiem tworzyć wyspy, gdzie wszytko działa,  tak, jak powinno. Rola państwa jest wspieranie takich inicjatyw.

Rzecznik wspominał niedawny pobyt w Pile, gdzie wręczył honorową odznakę RPO wieloletniemu senatorowi z tego regionu Mieczysławowi Augustynowi. Pokazał on, jak można działać ponad podziałami w sprawach ważnych społecznie. Jego inicjatywą była bowiem ustawa senacka o przeciwdziałaniu marnotrawieniu żywności. W Sejmie głosowało za nią 427 osób, zero wstrzymujących, był jeden głos przeciw.

- Pokazuje to, że w Polsce wciąż są tematy, w których mimo głębokich podziałów i polaryzacji, jesteśmy w stanie sami z sobą rozmawiać i osiągnąć porozumienie co do węzłowych kwestii – podkreślił RPO. A takim właśnie tematem powinna być problematyka wsparcia osób z niepełnosprawnościami, w tym z niepełnosprawnością intelektualną.

Adam Bodnar wśród najważniejszych problemów tego środowiska wymienił:

• mieszkalnictwo wspomagane  
• deinstytucjonalizację   
• asystencję osobistą
• dostęp do zatrudnienia

- Chcę wykorzystać obecność pana marszałka o zniesienie instytucji ubezwłasnowolnienia i zastąpienie jej modelem wspierania decyzji, o co środowisko upomina się od wielu lat – powiedział Adam Bodnar. 

Cały czas jesteśmy bowiem w okowach 19-wiecznego prawa. Chyba już habilitacje napisano o tym, że nasz system nie odpowiada standardom.  Były raporty Agencji Praw Podstawowych, Komitetu ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami. Przez całą kadencję konsekwentnie apelowałem do Ministerstwa Sprawiedliwości, żeby się tym zajęło. Dotarłem do takiego etapu, że ministerstwo uznało: „w sumie faktycznie może się tym zajmiemy”.

- Dlatego chciałbym zaapelować  do pana marszałka, by wziął na siebie odpowiedzialność za przygotowanie projektu senackiego. Żebyśmy w ten sposób wypracowali konkretną ustawę  i doprowadzili do tego, że zostanie przyjęta tymi 427 głosami. Jeśli to będzie efektem dzisiejszej konferencji, że pan marszałek się do tego zobowiąże, to będę miał poczucie, że coś mi się udało w tym zakresie zrobić - oświadczył RPO.

- Słuchając Rzecznika myślałem, w jak wielu sprawach się zgadzamy i że tak ważne jest, byśmy potrafili oddzielić wszystkie emocje, także polityczne, od zasadniczych kwestii – mówił Paweł Wdówik, wiceminister rodziny,  pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych. 

Przypomniał, że przygotowaliśmy strategię dot. osób z niepełnosprawnościami na lata 2020-2030, która kładzie nacisk na prawo do niezależnego życia. Chcemy by te osoby mogły mówić, czego chcą, a czego nie chcą i same o sobie decydować.

- W tym kontekście sprawa ubezwłasnowolnienia jest dla nas priorytetowa. Miałem spotkania w MS, które potwierdza gotowość prac nad tym aspektem. A w Strategii zapiszemy zniesienie ubezwłasnowolnienia i chcemy to zrobić w tej kadencji. Będziemy się z panem marszałkiem ścigać, kto pierwszy - zażartował pełnomocnik. Zajmujemy się też prawem do zawierania małżeństw; jestem dobrej myśli.

Senator Joanna Sekuła, która zorganizowała konferencję, dziękowała Adamowi Bodnarowi za pięcioletnią kadencję. - Przez ten czas czuliśmy, że Rzecznikiem jest faktycznie ktoś, kto rozumie, czym są prawa człowieka - mówiła, wręczając kwiaty. 

Podczas obrad przedstawiano modele systemowego wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną funkcjonujące w Polsce. Doszło  do wymiany dobrych praktyk oraz dyskusji nad kierunkami dalszego rozwoju i możliwości podnoszenia zasięgu i efektywności podejmowanych rozwiązań.

Wystąpienie min. Pawła Wdówika (wypowiedź autoryzowana)

Słuchając Pana Rzecznika myślałem, jak wiele spraw możemy wspólnie załatwić. Dlatego tak ważne jest, żebyśmy umieli oddzielić emocje polityczne od tego, co ważne merytorycznie. Jeśli o konkretnych sprawach osób z niepełnosprawnością mówię, że te sprawy są ważne dla mnie, to znaczy że są one ważne także dla rządu, którego jestem członkiem.

Kiedy premier Morawiecki zaproponował mi objęcie funkcji pełnomocnika, zapytałem: dlaczego ja. I usłyszałem: Chcę, aby ten obszar był prowadzony przez osobę niepełnosprawną, która skupi się na rozwiązywaniu problemów tej grupy niezależnie od kwestii politycznych.

Chcę przedstawić Państwu nasze priorytety, zwłaszcza w odniesieniu do osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Przygotowaliśmy Strategię na rzecz osób z niepełnosprawnościami na lata 2020-2030. Musi być przyjęta przez rząd, byśmy mieli dostęp do funduszy europejskich. Ta strategia kładzie nacisk na sprawy dotąd w polityce społecznej mniej zauważane. Na samodzielne życie i samostanowienie. Chcemy, aby osoby z niepełnosprawnościami mogły same o sobie decydować.

Z tego punktu widzenia sprawa zniesienia ubezwłasnowolnienia jest dla nas priorytetowa. Teraz wpiszemy do strategii już nie tylko analizy, ale także samo zniesienie ubezwłasnowolnienia.

To, co kryje się pod hasłem: decyzja wspomagana, jest w naszym systemie prawnym zupełną nowością. Będziemy w tej sprawie potrzebować wypracowania modelu i szerokich konsultacji.

Następna sprawa to prawo do zawierania małżeństw. Podjęliśmy już rozmowy z ministerstwem sprawiedliwości, aby uregulować te kwestie w sposób zgodny z konwencją o prawach osób niepełnosprawnych.

Sprawy takie jak mieszkalnictwo wspomagane, asystencja osobista, deinstytucjonalizacja są również moimi priorytetami.

Dlatego właśnie środki z Funduszu Solidarnościowego przeznaczamy na takie programy jak: asystent osobisty, opieka wytchnieniowa czy centra opiekuńczo-mieszkalne. Uruchamiając te centra chcemy stworzyć alternatywę dla domów pomocy, stworzyć miejsce dla kilkunastu osób, gdzie mieszkańcy będą traktowani podmiotowo, gdzie będą sami decydować o tym miejscu.

Program asystent, osobisty, który początkowo adresowaliśmy tylko do samorządów, nie spotkał się z tak dobrym odzewem jak byśmy chcieli. Dlatego poprawiliśmy ten program i ogłosiliśmy konkurs dla organizacji pozarządowych i mamy znaczny odzew. Wszystko po to, by jak najlepiej odpowiedzieć na potrzeby osób z niepełnosprawnością.

Reasumując, dziękuje, ze mam możliwość bycia tutaj. Ze możemy pokazać ,że są obszary które łączą. Mam nadzieję, że przyjęcie strategii, przyjęcie ustawy o zatrudnieniu wspomaganym będzie zmieniało rzeczywistość, także dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.