Biuletyn Informacji Publicznej RPO

6 sierpnia 2021 r., w godzinach porannych funkcjonariusze Policji w Lubinie (woj. dolnośląskie) przeprowadzili interwencję wobec 34-letniego mężczyzny, który będąc w stanie silnego pobudzenia miał zachowywać się agresywnie.

Zgłoszenia dokonała matka mężczyzny, która wskazała na fakt nadużywania przez niego narkotyków. W czasie prowadzonych działań funkcjonariusze zastosowali wobec zatrzymanego środki przymusu bezpośredniego w postaci chwytów obezwładniających i kajdanek. Jak wynika z przekazów medialnych i zamieszczonych w internecie nagrań, w czasie prowadzonych przez kilku policjantów czynności zatrzymania mężczyzna stracił przytomność. Po pewnym czasie na miejscu pojawiła się karetka pogotowia.

Według komunikatu zespołu prasowego Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu, po około dwóch godzinach od przewiezienia mężczyzny do szpitala, komenda w Lubinie poinformowana została o jego śmierci. Jak jednak wynika z nieoficjalnych informacji przekazanych mediom, zgon mężczyzny nastąpić miał już w karetce pogotowia ratunkowego, bezpośrednio po przeprowadzonej interwencji.

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur (KMPT), działający w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich jako niezależny krajowy organ monitorujący sytuację osób pozbawionych wolności, wyraża ogromne zaniepokojenie w związku z  powziętymi informacjami dotyczącymi okoliczności śmierci zatrzymanego mężczyzny. Podkreślenia wymaga również to, iż jest to kolejna, po interwencjach Policji w Ełku, Inowrocławiu, Włocławku i Wrocławiu sytuacja, w której bezpośrednio po podjęciu przez funkcjonariuszy czynności wobec osób zatrzymanych, nastąpiła ich śmierć.

Nie kwestionując wynikających z przepisów uprawnień policjantów do użycia środków przymusu wskazać należy, iż na gruncie art. 7 Ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, środków tych używa się lub wykorzystuje się je w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę, z zachowaniem szczególnej ostrożności oraz uwzględniając ich właściwości, które mogą stanowić zagrożenie życia lub zdrowia.

W świetle wydarzeń z 6 sierpnia 2021 r. za budzące szczególny niepokój uznać należy przede wszystkim trwające około 25 minut (według relacji świadków) dociskanie do ziemi kolanem mężczyzny, na którego ręce, trzymane z tyłu, założono kajdanki. Ponadto policjanci, pomimo powzięcia informacji o agresywnym zachowaniu mężczyzny, które z dużą dozą prawdopodobieństwa związane było z zażyciem przez niego narkotyków, nie zadecydowali o wezwaniu pogotowia ratunkowego już w momencie podjęcia decyzji o interwencji, co świadczy o zlekceważeniu powagi sytuacji. Niezwykle negatywnie oceniamy także udział w obezwładnianiu 34-latka przez mężczyznę w ubiorze cywilnym, prawdopodobnie nieumundurowanego policjanta.

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur pragnie także wyrazić stanowczy sprzeciw wobec najścia funkcjonariuszy w domu rodzinnym zmarłego mężczyzny, kilka godzin po przeprowadzonej interwencji. Jak wynika z relacji świadków, policjanci zażądali wydania telefonu komórkowego, na którym utrwalono przebieg interwencji. W trakcie wizyty dojść miało także do użycia siły fizycznej wobec jednej z osób. Zgodnie z informacjami, które ukazały się w mediach, policjanci nie sporządzili protokołu z przeprowadzonych czynności. KMPT przypomina, iż bezwzględnym obowiązkiem funkcjonariuszy jest działanie w ramach obowiązujących przepisów prawa, z poszanowaniem godności ludzkiej oraz w sposób budzący zaufanie do formacji.

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur od wielu lat podkreśla konieczność budowania profesjonalizmu funkcjonariuszy poprzez szkolenia, zwłaszcza dotyczące poszanowania godności osób zatrzymanych i zgodnego z międzynarodowymi standardami stosowania środków przymusu bezpośredniego. Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom (CPT) w raporcie z wizyty ad hoc w Polsce w 2019 r. wskazał na absolutny brak postępów w  zakresie wdrażania podstawowych gwarancji chroniących osoby zatrzymane przed niewłaściwym traktowaniem. CPT podkreślił, iż funkcjonariusze Policji muszą zostać przeszkoleni w zakresie zapobiegania i minimalizowania użycia przemocy w kontekście zatrzymania. Eksperci zwrócili również uwagę, że w przypadkach, gdy zastosowanie siły jest niezbędne, policjanci powinni być w stanie stosować techniki profesjonalne, które ograniczają w jak najszerszym możliwym stopniu ryzyko wyrządzenia szkody osobom, które mają być zatrzymane. Europejski Komitet stanął na stanowisku, iż brak zdecydowanych i pozytywnych działań ze strony polskich władz spowoduje w przyszłości dalszy wzrost ryzyka złego traktowania osób zatrzymanych.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, które świadczyć mogą o brutalnym zachowaniu policjantów, KMPT oczekuje bezzwłocznego podjęcia przez organy do tego uprawnione działań zmierzających do rzetelnego wyjaśnienia wszelkich wątpliwości i wyciągnięcia konsekwencji wobec wszystkich osób, które naruszyły przepisy prawa.