Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Katarzyna Ostrowska - trenerka i edukatorka Fundacji Eudajmonia, działaczka społeczna i propagatorka idei selfadwokatury osób z niepełnosprawnościami - odebrała nagrodę RPO im. dr. Macieja Lisa
• - Celem życia wyróżnionej osoby jest wspieranie osób z niepełnosprawnością intelektualna, aby mogły przekazywać swoje myśli i potrzeby, aby mogły wyrażać swoje oczekiwania względem społeczeństwa, względem władzy, w sposób jak najszerszy i jak najbardziej powszechny – mówił RPO Marcin Wiącek
• - Jej największą siłą jest to, że usłyszała stanowisko tych ludzi, których często nikt nie chciał słuchać. Usłyszała osoby, których opinia była lekceważona, ponieważ uważano, że nie wniosą nic ważnego do życia publicznego, ani nawet do rozmów o własnym życiu. Kasia nie przyszła po to, by nauczać odgórnie. Przyszła, by słuchać i wspierać – powiedziała w laudacji Dorota Szadejko z Fundacji Eudajmonia. Dodała, że laureatka swoją wieloletnią, oddaną i niezwykle skuteczną pracą w pełni uosabia wartości, które leżą u podstaw Nagrody im dr.  Macieja Lisa
• Laureatka mówiła, że Nagroda to nie tylko jej sukces, ale także grupy selfadwokatów i osób z niepełnosprawnościami, z którymi pracuje. - Traktuję to jako usłyszenie ich głosu, docenienie ich pracy i ich wkładu w promowanie wartości Konwencji o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami – zaznaczyła. 

Nagrodę laureatce wręczył rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek w trakcie uroczystej gali, która odbyła się 17 listopada 2025 r. we Wrocławiu.

Nagroda RPO im. doktora Macieja Lisa została ustanowiona z inicjatywy Rzecznika Praw Obywatelskich w celu uhonorowania pamięci Macieja Lisa - pełnomocnika terenowego RPO we Wrocławiu, przyznawana jest za szczególne osiągnięcia w dziedzinie obrony praw i interesów osób z niepełnosprawnościami.

Wystąpienie RPO

Rzecznik zwrócił uwagę, że spotykamy się już od 10 lat, po to, aby wspominać wspaniałego człowieka, doktora Macieja Lisa. Człowieka, który był obrońcą praw człowieka, który całe swoje życie poświęcił dla dobra wspólnego, realizując obowiązek solidarności z innymi. - Był osobą zasłużoną dla Wrocławia, dla Dolnego Śląska, ale także dla całego kraju, a jego działalność przysłużyła się wzmacnianiu standardów ochrony praw człowieka w Polsce – dodał i przypomniał, że wczoraj doktor patron nagrody obchodziłby swoje 75 urodziny.

- Pan doktor Maciej Lis, jako młody człowiek, interesował się śpiewem. Śpiewał w języku esperanto, bo chciał, żeby w tej uniwersalnej formie przekazu jego piosenki dotarły do jak największej liczby ludzi – mówił rzecznik.

- Dzisiaj wyróżnimy osobę, której celem życia również jest to, aby wspierać osoby z niepełnosprawnością intelektualna po to, aby ci ludzie także mogli przekazywać swoje myśli, potrzeby, aby mogli wyrażać swoje oczekiwania względem społeczeństwa, względem władzy, w sposób jak najszerszy i jak najbardziej powszechny – zaznaczył Marcin Wiącek.

Rzecznik pogratulował wszystkim osobom i instytucjom nominowanym do nagrody, ale zwrócił uwagę, że kapituła nagrody dokonała wyboru osoby, której credo życiowym jest ochrona godności człowieka, ochrona wolności i praw jednostki i realizacja obowiązku solidarności z innymi. - Osoby takiej jaka był patron nagrody doktor Maciej Lis – dodał RPO i pogratulował laureatce.

Laudacja Doroty Szadejko (Fundacja Eudajmonia)

Szanowni Państwo, kiedy w dość spontanicznym odruchu i na ostatnią chwilę postanowiłam zgłosić Katarzynę Ostrowską do Nagrody imienia doktora Macieja Lisa, nie sądziłam, że konsekwencje tego pomysłu spłyną też na mnie i to ja stanę dziś przed Państwem, żeby opowiedzieć o Kasi.

To ogromny zaszczyt, że mogę przedstawić osobę, która swoją postawą i pracą inspiruje wielu ludzi każdego dnia. To jest ten moment, kiedy słowa muszą udźwignąć wagę kilkunastu lat nieustannej, cichej rewolucji, którą Kasia prowadzi w naszym mieście. I nie tylko w nim.

Łatwo jest mówić o prawach. Trudniej jest sprawić, żeby te prawa stały się realną częścią życia osób, których nikt nie słucha. W naszym środowisku wiemy, jak bardzo powszechny jest mechanizm pomijania. Jak łatwo jest uznać, że ktoś nie ma nic do powiedzenia, bo z powodu niepełnosprawności „założyło się z góry”, że nie potrafi się wypowiedzieć na żaden temat. To jest stereotyp, który Katarzyna konsekwentnie i z determinacją obala.

Jej największą siłą jest to, że usłyszała stanowisko tych ludzi, których często nikt nie chciał słuchać. Usłyszała osoby, których opinia była lekceważona, ponieważ uważano, że nie wniosą nic ważnego do życia publicznego, ani nawet do rozmów o własnym życiu. Kasia nie przyszła po to, by nauczać odgórnie. Przyszła, by słuchać i wspierać.

To dzięki niej wiemy, że ta perspektywa jest ważna i cenna. Wystarczyło, że dała czas i bezpieczną przestrzeń, aby opinia, dotąd cicha i niesłyszana, stała się wyraźna i miała znaczenie. To jest jej fundamentalna misja, której poświęciła swoją zawodową drogę.

Kasia Ostrowska to przede wszystkim trenerka i edukatorka. Z konsekwencją prowadzi we Wrocławiu stałą grupę dorosłych samorzeczników, budując ich podmiotowość i poczucie własnej wartości. Jej praca ma charakter inicjatywy trwałej, w której uczestnicy nie tylko nabywają wiedzę, ale przede wszystkim rozwijają świadomość własnej wartości i kompetencje do samostanowienia.

Fundamentem tej pracy jest selfadwokatura, czyli uświadamianie, że niepełnosprawność nie odbiera prawa do decydowania o sobie. Kasia uczy, że motto "Nic o nas bez nas" jest zasadą, którą należy kierować się w życiu codziennym.

Ten proces realizuje w praktyce, opierając swoje wszystkie działania o kluczową zasadę empowermentu. Empowerment to nie dawanie władzy – to usuwanie przeszkód, by człowiek mógł tę władzę nad własnym życiem odzyskać i sam ją sprawować.

Co to oznacza w działaniu Kasi? Oznacza, że słucha uczestników i podąża za nimi, nigdy nic nie narzucając. To uczestnicy zajęć są autorami tematów, dyskusji i celów. Dzięki temu podejściu mogą uczyć się dwóch najważniejszych umiejętności, które zmieniają ich życie: słuchania siebie, ponieważ zaczynają rozumieć własne emocje, potrzeby i pragnienia. Uczą się ufać swoim odczuciom i wewnętrznemu kompasowi, wyrażania potrzeb, ponieważ przekładają to wewnętrzne słuchanie na jasne, konstruktywne i odważne komunikaty kierowane do rodziny, przyjaciół i świata.

Praca edukacyjna Kasi jest bezpośrednio związana ze wzmacnianiem podmiotowości. Uczestnicy jej warsztatów nie tylko rozmawiają o emocjach, ale przede wszystkim o swoich prawach i obowiązkach. To Kasia, w przystępny sposób, wprowadza ich w arkana prawa, tłumacząc treści tak fundamentalne, jak Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej oraz Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Dla wielu osób z niepełnosprawnością te dokumenty były do tej pory czymś abstrakcyjnym, niezrozumiałym i niedostępnym. Kasia sprawia, że stają się one narzędziem obrony i realną gwarancją godności w życiu codziennym.

Ta praca to nie tylko nauka. Jest ważna, bo kiedy Kasia stale prowadzi grupy we Wrocławiu i rozwija ruch samorzeczników, to tworzy mocne fundamenty dla wielu działań. Efektem jest to, że ludzie mają większą wiedzę o sobie, tworzy się sieć wsparcia, a osoby z niepełnosprawnością stają się integralną częścią społeczeństwa.

Najlepiej widać rolę Kasi jako mentorki i osoby wspierającej podczas Dolnośląskich Konwentów Osób z Niepełnosprawnościami.
Od wielu lat Fundacja Eudajmonia jest organizatorem tych wydarzeń. Jednak to samorzecznicy je prowadzą, decydują o ich kształcie, tematyce oraz formie. Rola Kasi jest tu kluczowa, ale jednocześnie dyskretna: ona nie jest "głównodowodzącą". Jest wsparciem dla pomysłów samorzeczników na każdym etapie – od wstępnej koncepcji po realizację. Kasia zapewnia merytoryczną i logistyczną pomoc, aby selfadwokaci mogli w pełni realizować swoje wizje i poczuć się gospodarzami wydarzenia.

To dzięki tej pracy i konsekwencji Dolnośląski Konwent stał się ważnym i wpływowym forum. Jego postulaty i wypracowane stanowiska, tworzone przez same osoby z niepełnosprawnościami, są następnie regularnie przekazywane na Kongres Ogólnopolski. 

To jest niezbity dowód na to, że Kasia stworzyła trwały mechanizm wpływu, który pozwala lokalnym doświadczeniom stawać się elementem dialogu publicznego i wpływać na ogólnopolskie kierunki zmian. Fakt, że osoby przez nią wspierane – jak choćby Joanna Piotrowska – zasiadająca w Radzie Osób z Niepełnosprawnościami przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, jest najlepszym potwierdzeniem wagi jej pracy.

Katarzyna Ostrowska swoją wieloletnią, oddaną i niezwykle skuteczną pracą w pełni uosabia wartości, które leżą u podstaw Nagrody imienia doktora Macieja Lisa: wzmacnianie podmiotowości, promocja integracji i równe traktowanie. Jej praca to lata cierpliwości i głębokiego poszanowania dla godności drugiego człowieka.

Kasiu, dziękuję Ci za to, że pokazujesz, jak ważną siłą jest słuchanie i towarzyszenie innym. Potęga zmian zaczyna się od Ciebie, a Ty dajesz ludziom narzędzia do walki o swoje prawa. Jesteś dla nas wszystkich inspiracją.

Wręczenie nagrody i podziękowanie Laureatki

Następnie RPO Marcin Wiącek wręczył nagrodę Laureatce.

Sama Katarzyna Ostrowska mówiła, że jest ogromnie wzruszona i zarazem zaskoczona tym wyróżnieniem. - Nagroda im. Pana Macieja Lisa to nie tylko mój sukces, to także sukces grupy selfadwokatów i osób z niepełnosprawnościami, z którymi pracuję. Traktuję to jako usłyszenie ich głosu, docenienie ich pracy  i ich wkładu w promowanie wartości Konwencji Osób z Niepełnosprawnościami – podkreśliła.

Dziękowała po kolei selfadwokatom, z którymi pracuje od wielu lat. – Bardzo chciałam wymienić was z imienia i podziękować, że Wam się chce, za ogromne zaufanie i za to, że nigdy nie zawiedliście, że od kilku lat możemy wspólnie przygotowywać i prowadzić Dolnośląski Konwent Osób z Niepełnosprawnościami, gdzie głos osób najbardziej wykluczonych jest słyszalny. Bez was nie byłoby mnie tutaj, dlatego bardzo wam dziękuję – dodała.

Laureatka dziękowała też Fundacji Eudajmonia oraz swojemu wrocławskiemu zespołowi. - Wiem, że kiedy się zachwieję, to mnie wesprzecie i podacie mi rękę; dziękuję wam za komfort pracy, który stwarzacie – podkreśliła.

Mówiła, że na studiach przeczytała, że jako osoba wspierająca osoby z niepełnosprawnościami, może albo otworzyć przed nimi drzwi do życia, albo je zamknąć. – Pomyślałam, że ja chcę te drzwi otwierać; wiem już dziś że nigdy nie mogłabym zrobić tego sama, dlatego dziękuję wszystkim, z którymi miałam przyjemność pracować. Dziękuję za to, że otwieramy te drzwi razem i że trzymamy je, żeby się nie zamknęły. Mam nadzieje, że – jak państwo tu siedzą na sali - nie pozwolimy,  by te drzwi się zamknęły - dodała.

Podkreślała, że nagroda to także zobowiązanie, by dalej podążać ścieżką wartości związanych z Konwencją o prawach OzN. - Mam nadzieje, że będziemy wspólnie robić to razem – dodała Katarzyna Ostrowska.

Wystąpienia gości

Biskup Diecezji Wrocławskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP ks. Marcin Orawski zwrócił uwagę, że miejsce, w którym odbywa się uroczystość – Centrum Diakonii i Edukacji – które było również współtworzone przez doktora Macieja Lisa to miejsce, które powstało dzięki ludziom wierzącym, że wspólnota zaczyna się od wrażliwości, od działania razem.

- Maciej Lis był przede wszystkim człowiekiem otwartego serca, który żył dla innych i często mówił o tym, że pragnie na swój skromny sposób tak kształtować rzeczywistość, aby było więcej dobra wokół nas – mówił i wskazał, że nagroda nosi imię doktora Macieja Lisa nieprzypadkowo.

– Ma dostrzegać i doceniać te osoby, które właśnie zmieniają świat. Nie wielkimi deklaracjami, ale konsekwentnym, cierpliwym działaniem, codzienną pracą. Tym, którzy innym poświęcają swój czas, wiedzę, a przede wszystkim serce – mówił i podkreślił, że w tym duchu szczególnie poruszająca jest działalność i osoba tegorocznej laureatki nagrody.

- Dzięki Pani wiele osób może uczyć się nie tylko swoich praw, ale przede wszystkim swojej wartości, godności, swojej sprawczości i możliwości współdecydowania w sprawach publicznych – Zaznaczył Biskup. Pogratulował laureatce i podziękował za jej działalność. – Za niestrudzone budowanie przestrzeni, w której każdy człowiek, niezależnie od swoich ograniczeń jest widziany, słyszany i traktowany z godnością.

List gratulacyjny w imieniu Prezydenta Wrocławia Jacka Sutryka odczytał zastępca Dyrektora Biura Prezydenta Wrocławia Piotr Gapiński. Wskazał, że to wyróżnienie jest pięknym dowodem uznania długoletniej pracy laureatki na rzecz osób z niepełnosprawnościami i edukacji obywatelskiej. Zaznaczył, że dzięki systematycznej pracy i wytrwałości laureatki self-adwokaci zdobywają wiedzę o sowich prawach, uczą się odpowiedzialności i odkrywają własna wartość.

- Pani konsekwencja, zaangażowanie i pasja sprawiają, że Wrocław staje się miejscem bardziej otartym i przyjaznym dla wszystkich obywateli. Pani praca nie tylko wspiera osoby z niepełnosprawnościami, ale także inspiruje innych do aktywności i wrażliwości obywatelskiej.

- Nagroda ta stanowi symbol uznania dla Pani wysiłku, zaangażowania i wpływu, jaki wywiera Pani na życie społeczności Wrocławia – dodał pogratulował laureatce.

Następnie głos zabrała prezes Zarządu Fundacji Eudajmonia Renata Rogowska, która zaznaczyła, że ten w pełni zasłużony sukces jest pięknym podsumowaniem zaangażowania laureatki. - Twoja pasja, profesjonalizm oraz to, jak podchodzisz do każdego człowieka, zasługują na największe uznanie. Mam możliwość obserwować Twoją pracę przy realizacji różnych projektów i wiem, że masz w sobie niezwykłą determinację. Przez lata udowodniłaś, że nie ma dla Ciebie rzeczy niemożliwych. Wniosłaś do naszej organizacji ogromną wartość i świeżą perspektywę – mówiła i podziękowała w imieniu Fundacji za kreatywność, za umiejętność znajdowania najlepszych rozwiązań i za bycie liderką. - Ta nagroda jest potwierdzeniem, że ciężka praca i poświęcenie przynoszą efekty i są doceniane. Wierzę, że to dopiero początek wspaniałej drogi i kolejnych, wielkich osiągnięć – dodała i raz jeszcze pogratulowała wyróżnienia.

Prezeska Stowarzyszenia OSTOJA we Wrocławiu Małgorzata Gorący wspominała współpracę z laureatką w czasie, gdy pracowała we wrocławskim sejmiku osób z niepełnosprawnościami w ramach wdrażania programu zatrudnienia wspomaganego. Zwróciła uwagę, żei Katarzyna Ostrowska pokazuje, że musimy nauczyć się słuchać każdego człowieka, nawet takiego, który nie mówi, czy który jest wykluczany z życia społecznego.  Wskazała, że nikt zadaje sobie tak dużego trudu, jak laureatka, aby zapytać. Aby hasło „nic o nas bez nas” było nie było tylko hasłem, ale takim codziennym wyzwaniem.

Gratulacje laureatce złożył również przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego Tomasz Sługocki. – Kiedy Panią spotykam i widzę osoby, z którymi Pani pracuje to widzę ludzi szczęśliwych, ludzi którzy potrafią powiedzieć czasami bardzo niełatwe rzeczy, które wierzą w siebie. To jest owoc Pani pracy – mówił i życzył laureatce, żeby tacy wspaniali ludzie zawsze ją otaczali. Pogratulował laureatce i życzył wielu dalszych sukcesów w tej trudnej, ale i pięknej pracy.

Sylwetka laureatki

Katarzyna Ostrowska - trenerka i edukatorką Fundacji Eudajmonia, od kilkunastu lat konsekwentnie i efektywnie prowadzi we Wrocławiu grupę self-adwokatów - dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Swoją inicjatywę realizuje poprzez stałe, regularne warsztaty i spotkania podczas których uczestnicy poznają swoje prawa i obowiązki obywatelskie, rozwijają świadomość własnej wartości i kompetencje samostanowienia. Katarzyna Ostrowska wprowadza ich m.in. w treści Konstytucji RP oraz Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, tłumacząc jak można korzystać z zawartych w nich gwarancji w codziennym życiu.

Wspólnie z selfa-dwokatami, Laureatka prowadzi także Dolnośląski Konwent Osób z Niepełnosprawnościami, którego postulaty są następnie przekazywane na Kongres Ogólnopolski, co umożliwia głosom osób z niepełnosprawnością intelektualną realnie wybrzmiewać w dialogu publicznym i z poziomu lokalnego oddziaływać na ogólnopolskie kierunki zmian.

Stworzona i animowana przez Katarzynę Ostrowską inkluzywna grupa działa nieprzerwanie od wielu lat, a inicjatywy Pani Katarzyny sprawiły, że idea self-adwokatury rozprzestrzenia się nie tylko we Wrocławiu i okolicach, ale również na gruncie krajowym. Wszystko to wpływa na uwidocznienie i wspieranie potencjału osób z niepełnosprawnością intelektualną, wzmacnianie ich podmiotowości oraz tworzenie sieci wsparcia i integracji.

Jej motto życiowe brzmi: Nic o nas bez nas.

Nagroda RPO im. doktora Macieja Lisa

Nagroda RPO im. doktora Macieja Lisa została ustanowiona z inicjatywy Rzecznika Praw Obywatelskich dla upamiętnienia zmarłego w 2015 roku dr. Macieja Lisa, pełnomocnika terenowego RPO we Wrocławiu, który aktywnie działał w stowarzyszeniach i organizacjach społecznych, powołanych z myślą o osobach z niepełnosprawnościami i ubogich.

Nagroda jest także elementem wsparcia i promocji osób oraz organizacji zaangażowanych w działania służące równemu traktowaniu osób z niepełnosprawnościami i poszanowaniu gwarantowanych im praw.

Wspierając aktywistów, pragniemy wyrazić solidarność z całym środowiskiem osób z niepełnosprawnościami, a także włączyć się w walkę o należne im prawa. RPO stojąc na straży wolności i praw wszystkich obywateli przypomina, że art. 69 Konstytucji RP wskazuje na określone obowiązki, leżące po stronie władz publicznych.

Kandydatów mogą zgłaszać organizacje społeczne i uczelnie wyższe. O przyznaniu Nagrody zdecyduje kapituła, w skład której wchodzi Rzecznik Praw Obywatelskich, przedstawiciel Rodziny Macieja Lisa, Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, Prezydent Miasta Wrocławia oraz Biskup Diecezji Wrocławskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.

Dotychczasowi laureaci Nagrody:

• 2015 - Sławomir Piechota
• 2016 - Lidia Lempart
• 2017 - Marek Wysocki
• 2018 - Piotr Pawłowski, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji i Fundacja Integracja
• 2019 - Adam Komar, Fundacja "Potrafię Pomóc"
• 2020 - Hanna Pasterny oraz nagroda specjalna dla Bartłomieja Skrzyńskiego
• 2021 - Monika Zima-Parjaszewska
• 2022 - Krzysztof Kurowski
• 2023 - Alicja Szatkowska
• 2024 - Marek Kalbarczyk
• 2025 - Katarzyna Ostrowska