Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Przewodniczący Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami dr Krzysztof Kurowski odebrał Nagrodę RPO im. dra Macieja Lisa
• Jest on prawnikiem, dla którego celem jest realizacja wolności i praw człowieka wobec osób z  niepełnosprawnościami
• Od lat heroicznie walczy o pełne i skuteczne wdrażanie Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami
• Krzysztof Kurowski jak nikt inny całym sobą, w każdej chwili i każdego dnia, wypełnia prawa człowieka treścią swego życia
• Perspektywę naukową i zawodową łączy z perspektywą własnej niepełnosprawności

Gala wręczenia Nagrody RPO im. doktora Macieja Lisa odbyła się 16 listopada 2022 r. we Wrocławiu. Tegorocznemu laureatowi wręczył ją zastępca RPO Valeri Vachev. Laudację wygłosiła Monika Zima-Parjaszewska, prezeska Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną.

Galę uświetniły występy artystyczne Warsztatu Terapii Zajęciowej „Przystań” oraz chóru Capella Ecumenica.

Nagroda została ustanowiona z inicjatywy RPO w celu uhonorowania pamięci Macieja Lisa - pełnomocnika terenowego RPO we Wrocławiu, przyznawana jest za szczególne osiągnięcia w dziedzinie obrony praw i interesów osób z niepełnosprawnościami.

Valeri Vachev: nagroda im. Macieja Lisa to celebracja człowieczeństwa, wrażliwości i cnót najwyższych

Otwierając galę, zastępca RPO Valeri Vachev przekazał uczestnikom uroczystości oraz laureatowi pozdrowienia i gratulacje od rzecznika praw obywatelskich Marcina Wiącka. Podkreślił, że nagroda im. doktora Macieja Lisa jest nie tylko formą upamiętnienia jego życia i działalności, ale także elementem swoistego wsparcia Rzecznika dla wszystkich osób i organizacji, które w swojej działalności służą ochronie praw osób z niepełnosprawnościami.

- Jak co roku, ta uroczystość stała się szczególnym świętem dla biura Rzecznika i całej społeczności – świętem człowieczeństwa, wrażliwości, cnót najwyższych – dlatego, że mamy do czynienia z wyjątkowym patronem i laureatem. Nie tylko działalność i zaangażowanie dzisiejszego laureata jest dla mnie powodem szczególnego zaszczytu, ale także to, że pan doktor Kurowski przez wiele lat pracował w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, które mogło korzystać z doświadczenia, wiedzy, zaangażowania i determinacji dzisiejszego laureata – powiedział rzecznik.

Valeri Vachev zakończył cytatem z jednego wywiadów, którego udzielił Maciej Lis, odpowiadając na pytanie skąd bierze się jego motywacja do zaangażowania na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami: – To trochę tak, jakby ktoś zapytał, dlaczego ktoś oddycha – nie można w życiu mieć postawy pasywnego konsumenta.

Następnie głos zabrał gospodarz uroczystości, biskup senior diecezji wrocławskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP Ryszard Bogusz. Witając gości, nawiązał do swojej długoletniej współpracy z Maciejem Lisem i dziedzictwa jego pracy, które jest obecne w działalności społeczności luterańskiej na rzecz osób z niepełnosprawnościami. - Chciałoby się powiedzieć: wszystkie nasze siły skupiamy na tym, do czego mnie zobowiązywał mój najlepszy współpracownik, Maciej Lis – powiedział.

Laudacja na cześć Laureata wygłoszona przez dr Monikę Zima-Parjaszewską

To ogromny zaszczyt, by móc wygłosić laudację na rzecz dr. Krzysztofa Kurowskiego. Jedocześnie im bliżej tego dnia i tego wydarzenia, odczuwałam coraz większy lęk i niepokój. Dlaczego? Jak wyjaśnić fenomen Krzysztofa Kurowskiego i jak przekonująco wyjaśnić, że nie ma w Polsce drugiego prawnika, który umie patrzeć na system wsparcia osób z niepełnosprawnościami w tak całościowy, w tak wszechstronny sposób, a jednocześnie widzieć w tym systemie osobę, każdego człowieka z jego potrzebami i jego prawami? 

Znam Krzysztofa Kurowskiego od 2009 roku. Jest osobą o unikatowym doświadczeniu naukowym, osobistym i zawodowym, które w pełni uzasadnia przyznanie mu nagrody im dr. Lisa za wiele działań na rzecz równego traktowania osób z niepełnosprawnościami. 

W ostatnich  latach z pewnością rozszerza się krąg tych ludzi, co bardzo cieszy, którzy podejmują w życiu tematykę niepełnosprawności, zmieniają rzeczywistość tych osób. Ale Krzysztof Kurowski jak nikt inny całym sobą, w każdej chwili i każdego dnia, wypełnia prawa człowieka treścią swego życia.

Jak on to robi? 

Po pierwsze:    

Jako absolwent wydziału prawa i administracji Uniwersytetu Łódzkiego z tytułem doktora nauk prawnych, ma ogromną wiedzę prawniczą. Co bardzo ważne, on ją wykorzystuje na co dzień. Z niezwykłą pewnością, emanuje mocą i autorytetem, co my wszyscy słyszymy.

Krzysztof otrzymał tytuł doktora nauk prawnych w 2012 r. W swej rozprawie doktorskiej pt. „Prawa człowieka i obywatela z perspektywy osób niepełnosprawnych” jako pierwszy w Polsce poruszył tematykę praw mieszkańców domów pomocy społecznej. Jako pierwszy w Polsce sięgnął po perspektywę prawno-człowieczą wobec tych osób, o których nikt inaczej nie mówił jak tylko o przedmiocie opieki społecznej.

Wyniki  jego badań zainspirowały bardzo wiele organizacji do zintensyfikowania działań na rzecz deinsytucjonalizacji. To wyniki jego pracy zostały zaprezentowane Komitetowi ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami w 2018 r. Do dzisiaj wyniki jego badan wykorzystywane są - nie tylko przeze mnie - podczas szkoleń i spotkań na temat prawa do niezależnego życia. 

Krzysztof jest też wybitnym konstytucjonalistą. Jak mało kto, umie precyzyjnie osadzić poruszane podczas niekończących się dyskusji  o niepełnosprawności tematy w ramy konstytucyjne - chociaż on, Krzysztof Kurowski, w żadnych ramach się nie mieści.

Jest autorem wielu artykułów naukowych, ekspertyz, opracowań i nie boi się w nich poruszać tematów, których inni się boją, które wciąż jeszcze są kontrowersyjne: 

• „Jednoosobowy pokój z dostępem do toalety” – bardzo kontrowersyjny temat.
• „Orzecznictwo oparte na potrzebie” -  bardzo kontrowersyjny temat.
• „Asysta prawna zamiast ubezwłasnowolnienia” -  bardzo kontrowersyjny temat.
• „Asystencja osobista i inne usługi a nie tylko świadczenia”  - bardzo kontrowersyjny temat.

I on to robi. W tych obszarach dzisiejszy Laureat uczy nas nowego spojrzenia na osobę z niepełnosprawnością. Na pewno uczył też, o czym wspomniał Pan Rzecznik, bardzo wielu pracowników Biura RPO równości w praktyce. I wiem, mając też okazję współpracy z BRPO w tamtym okresie; wiem ze było to wyzwanie dla bardzo wielu pracowników i pracowniczek Biura RPO.

Po drugie:

Jako działacz organizacji pozarządowych, ekspert bardzo wielu podmiotów, autor wielu publikacji analiz na ten temat wytycza kierunki dla innych i my podążamy za nim. On inspiruje do działań na rzecz lepszej jakości życia każdej osoby z niepełnosprawnością.

Zaczęło się w 2009 r. Jako prezes Stowarzyszenia Niepełnosprawnych Studentów i Absolwentów Uniwersytetu Łódzkiego, mówił, że osoba z niepełnosprawnością musi walczyć o swoje "ja" – i Krzysztof walczy o swoje "ja".

Jako działacz Stowarzyszenia Projektowo Badawczego Instytut Działań Społecznych organizował Obozy Niezależnego Życia. On pokazywał jak na co dzień realizować idee niezależnego życia wobec każdej osoby z niepełnosprawnością, nawet tej wymagającej bardzo intensywnego wsparcia. Łatwo mówić o niepełnosprawności i prawach człowieka, trudniej realizować to na co dzień. Krzysztof to robi.

Jako dobry duch Stowarzyszenia Kolomotywa - Kolorował Łódź prawami człowieka. Nie wszystkim się to podobało, ale Krzysztof to robi, potrafi przyjechać do Łodzi na posiedzenie ważnej komisji, żeby zasygnalizować, żeby wytyczyć kierunek, żeby wrócić do dyskusji o prawach człowieka, a nie tylko o kolejnym Domu Pomocy Społecznej.

Niespotykana wiedza na temat sytuacji prawnej i społecznej osób z niepełnosprawnościami Krzysztofa , a także wrażliwość społeczna i wysoki poziom etyczny wyróżniają Go na tle innych działaczy. To widać na przykład na posiedzeniach krajowej rady konsultacyjnej i innych ciał. Rozmowa z Krzysztofem mobilizuje. To jest bardzo wymagająca rozmowa.

Krzysztof jest wizjonerem. Wizja nowych rozwiązań na rzecz osób z niepełnosprawnościami znalazła odzwierciedlenie w opracowaniu Nowego Systemu Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami - Za Niezależnym Życiem. To właśnie w nim dr Kurowski budował, kreślił ten system i wiele elementów zostało włączonych do debaty na temat sytuacji osób z niepełnosprawnościami i to jest jego zasługa. Jego ogromnie ciężka, determinująca praca.

Uczestniczył w pracach nad projektem ustawy o orzecznictwie, o nowym systemie orzekania, o wspieranym podejmowaniu decyzji, a teraz uczestniczy, prowadzi i kieruje pracami nad projektem ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami.

Jak nikt obserwuje, co się dzieje. Jest bacznym i bardzo czujnym obserwatorem życia społecznego. Jest niesamowitym partnerem do pracy zespołowej. Jest człowiekiem o bezprecedensowym zaangażowaniu w działania, niezwykle odpowiedzialnym. Od lat heroicznie wręcz walczy o pełne i skuteczne wdrażanie Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami.

Po trzecie:

Oprócz perspektywy naukowej i zawodowej Krzysztof łączy w swoim życiu też perspektywę swojej niepełnosprawności. I w tym miejscu chciałabym zatrzymać się na dłużej.

Ukrytą bronią każdego prawnika jest jego głos. Obserwując co się dzieje, można panować nad tłumem, nad słuchaczami właśnie głosem. Głos ma moc. Głos jest bardzo ważny. Są ludzie, których głos będzie zawsze dla nas rozpoznawalny. Niejednokrotnie byłam uczestniczką sytuacji, w której ktoś Krzysztofa nie rozumiał. Sytuacji, w których jego trudności były dla innych ogromną przeszkodą, przeszkodą nie do pokonania. On przyjmował i przyjmuje tę sytuację z ogromną godnością. Często myślę, że traktuje to jako monitoring dostępności różnych rozwiązań, które ktoś proponuje dla osób z niepełnosprawnościami.

Tak, Krzysztof ma trudności w zakresie komunikacji. A jednocześnie nikt tak pięknie nie mówi o niepełnosprawności jak On.

Krzysztof to miłośnik podróży, kocha góry. Uwielbia podróżować, jest ciągle w drodze i to ogromna przyjemność być z nim chociaż na chwilę w tej podróży. Świetnie tańczy. Fatalnie śpiewa, idzie mu z tym trochę gorzej.

Ale jest też niezwykle ciepłą osobą. - Jak mogę Ci pomóc? - To pytanie, które tylko do mnie kierował kilkukrotnie, w trudnych dla mnie sytuacjach. Jestem przekonana, że dla wielu osób też był wsparciem i pewnie mogli się Państwo też o tym przekonać, jak lojalną, jak odpowiedzialną i jak pewną osobą w życiu jest Krzysztof Kurowski.

A przede wszystkim jest niezwykle skromnym człowiekiem. Nie znam drugiej tak skromnej osoby. Nie znam też drugiej tak niedocenianej osoby, ze swoją wiedzą, ze swoim ogromnym potencjałem, ze swoją wizją świata i z tymi trudnościami, których doświadcza. Umie żyć i umie pokazywać te nowe miejsce osoby z niepełnosprawnością w sferze politycznej i publicznej. Jest bardzo aktywny.

Jego doświadczenia wzmacniają jego głos. Dla wielu niezrozumiały, przez wielu lekceważony. Ale to jest bardzo mądry głos, pełen szacunku dla drugiego człowieka.

Dziękuję Ci Krzysiek, że od 2009 roku mogę być też blisko Ciebie i też uczysz mnie tego, jak te prawa człowieka, w odniesieniu do osoby, która potrzebuje dużo wsparcia, realizować. Jesteś wyjątkowy!

Krzysztof Kurowski: trzeba iść dalej, bo jest dużo do zrobienia

Odebrawszy Nagrodę, Krzysztof Kurowski zaznaczył że ta nagroda jest dla niego niezwykła z wielu powodów, między innymi ze względu na historię, którą dzieli z Biurem RPO. Podziękował swojej mamie, narzeczonej i rodzinie oraz w szczególności swoim byłym współpracownikom za to, że nie bali się go wspierać. – Moi koledzy nie obawiali się delegować mnie na konferencje i wiedzieli, jakie to dla mnie ważne, że chcę mówić mimo mojego głosu. Dochodziły do mnie sygnały, że nie wszystkim się to podoba, ale miałem tą możliwość, i chciałbym podziękować za to ogromne wsparcie – powiedział Krzysztof Kurowski.

Laureat wskazał, że zrozumienie, jakiego udzielają mu napotkane na jego drodze jest źródłem wielkiej siły do dalszego działania. –  Z wieloma z was obyłem daleką drogę, wiele lat rozmowy o wielu dramatach, o mieszkalnictwie, wspieranym podejmowaniu decyzji. Bardzo wam dziękuję za tą otwartość na nowe rozwiązania, bo bez tego nie pójdziemy dalej, a trzeba iść dalej, bo nadal jest bardzo dużo do zrobienia – mówił.

Krzysztof Kurowski przywołał również trudne doświadczenia walki o prawa innych osób, które często umieszczane są w domach pomocy społecznej wbrew swojej woli, pozbawiane wolności na podstawie decyzji innych osób. Mówił o tym, że trzeba mówić o tym, co się dzieje i walczyć o ideały. - Ważne jest, by angażować się, nie bać się tego, i nie bać się mówić o niezależnym życiu – powiedział laureat.

Wystąpienia gości

Składając gratulacje Tomasz Przybysz-Przybyszewski z Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami nawiązując do nazwiska Laureata wskazał na jego wartości. Po pierwsze K – jak Konwencja, która jest dla Laureata absolutnym drogowskazem. U – jak upór, bo mimo wielu przeciwności podążą drogą Konwencji. R – jak ryzyko, bo trwanie na tej drodze wiąże się z wieloma ryzykami, także utraty części dawnych sojuszników i przyjaciół. O – jak odwaga, bo podążanie konwencyjną drogą wymaga ogromnej odwagi. W – jak wiedza, bowiem Krzysztof ma ją ogromną. S – jak samodzielność, godna najwyższego podziwu, jak i chęć tej samodzielności. I kolejne K – jak kontakty, bo Krzysiek ma niebywałą sieć kontaktów, przyjaciół, zna wszystkich. I – jak ideowość, bo Krzysiek nigdy nie zejdzie z drogi, jaką obrał.

Społeczny doradca Prezydenta Wrocławia Michał Piechel, złożył gratulacje w imieniu prezydenta miasta Jacka Sutruka. – Pan pokazuje, że można być człowiekiem bez barier i można walczyć o swoje prawa i o prawa innych, a szczególnie tych, którzy potrzebują wyjątkowych potrzeb – podkreślił i zaznaczył, że Wrocław jest dumny z jego dorobku.

Wiceprezes Stowarzyszenia Instytut Niezależnego Życia Adam Zawisny wspominał, że od 2007 r.  spotykał się z Laureatem na obozach dla osób niepełnosprawnych. „On od samego początku starał się być motorem zmian. I był nim”. Krzysztof  Kurowski pytał wtedy np., dlaczego osoba z niepełnosprawnością nie może być asystentem, dlaczego nie może być liderem. 

Udało się stworzyć razem z Krzysztofem zalążek czegoś, czego jeszcze wtedy nie rozumieliśmy, a co dziś nazywamy asystencją osobistą - by osoba z niepełnosprawnością mogła być podmiotem, a nie osobą, którą ktoś się opiekuje. To była ciekawa i ciężka droga, by wprowadzić takiego myślenie. A Krzysztof nie wybierał miejsc, które są łatwe, a  nie zależało mu na pochwałach. 

- Nie dość, że Krzysztof był w stanie  włożyć kij w mrowisko, to jeszcze właściwy kij we właściwe  mrowisko - podkreślił Adam Zawisny. Jako lider zbierał wokół siebie wiele osób, szedł bez kompromisów. A jest jeszcze fajnym człowiekiem. Prawa człowieka wprowadza po prostu sobą. Krzysztof nie zwalnia, raczej przyspiesza.

Następnie gratulacje Laureatowi złożyła prezeska Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji i Fundacji Integracja Ewa Pawłowska. Wyraziła wielki podziw dla Laureata.

- Za to co robisz, za to że idziesz do przodu bez względu na wszystko. Za to, że dzięki swojej postawie potrafisz zachęcić i zaprosić innych wrażliwych na niezależność do swojego zespołu i iść dalej – gratulowała i życzyła nieustającej siły i motywacji na dalszą drogę.

Sylwetka laureata

Dr Krzysztof Kurowski jest przewodniczącym Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami. Jest prawnikiem, który za cel swojego życia postawił realizację wolności i praw człowieka wobec osób z niepełnosprawnościami, szczególnie w zakresie deinstytucjonalizacji.

Jako działacz organizacji pozarządowych, ekspert wielu podmiotów w zakresie sytuacji osób z niepełnosprawnościami, autor wielu publikacji i analiz na ten temat wytycza kierunki dla innych podążających za nim i inspiruje do działań na rzecz wysokiej jakości życia każdej osoby z niepełnosprawnością w społeczności lokalnej.

Doświadczane przez niego trudności dla wielu osób stanowiłyby barierę nie do pokonania. Dla dr. Kurowskiego, przyjmującego z godnością tę sytuację, to sposób monitoringu dostępności rozwiązań dla osób z niepełnosprawnościami i szansa na upowszechnianie rozwiązań równościowych.

W swojej rozprawie doktorskiej z 2012 r. jako pierwszy w Polsce podjął temat wolności i praw człowieka mieszkańców domów pomocy społecznej. Wnioski z jego badań zainspirowały wiele organizacji do zintensyfikowania działań na rzecz deinstytucjonalizacji, w tym zostały zaprezentowane Komitetowi ONZ ds. praw osób z niepełnosprawnościami.

Wizja nowych rozwiązań na rzecz osób z niepełnosprawnościami dr. Kurowskiego znalazła odzwierciedlenie w opracowaniu „Nowego Systemu Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami – Za Niezależnym Życiem”, którego był pomysłodawcą i kluczowym współautorem.

Dr Kurowski uczestniczył w pracach nad projektem ustawy o orzekaniu o niepełnosprawności, rozwiązaniami w zakresie wspieranego podejmowania decyzji, a obecnie uczestniczy w pracach nad projektem ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami.

Był zatrudniony w Biurze RPO od 2012 do 2021 r. (2012-2014 - w Zespole  Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego, a potem w Zespole ds. Równego Traktowania).

W ostatnim czasie dr Krzysztof Kurowski bardzo wspiera działania Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną na rzecz zastąpienia ubezwłasnowolnienia systemem wspieranego podejmowania decyzji.

Nagroda RPO im. doktora Macieja Lisa 

Nagroda RPO im. doktora Macieja Lisa została ustanowiona z inicjatywy Rzecznika Praw Obywatelskich dla upamiętnienia zmarłego w 2015 roku dr. Macieja Lisa, pełnomocnika terenowego RPO we Wrocławiu, który aktywnie działał w stowarzyszeniach i organizacjach społecznych, powołanych z myślą o osobach z niepełnosprawnościami i ubogich.

Nagroda jest także elementem wsparcia i promocji osób oraz organizacji zaangażowanych w działania służące równemu traktowaniu osób z niepełnosprawnościami i poszanowaniu gwarantowanych im praw.

Wspierając aktywistów, pragniemy wyrazić solidarność z całym środowiskiem osób z niepełnosprawnościami, a także włączyć się w walkę o należne im prawa. RPO stojąc na straży wolności i praw wszystkich obywateli przypomina, że art. 69 Konstytucji RP wskazuje na określone obowiązki, leżące po stronie władz publicznych.

Kandydatów z całej Polski mogą zgłaszać organizacje społeczne i uczelnie wyższe.

Laureaci Nagrody RPO im. doktora Macieja Lisa

2015 - Sławomir Piechota
2016 - Lidia Lempart
2017 - Marek Wysocki
2018 - Piotr Pawłowski, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji i Fundacja Integracja
2019 - Adam Komar, Fundacja "Potrafię Pomóc"
2020 - Hanna Pasterny; nagroda specjalna dla Bartłomieja Skrzyńskiego
2021 - Monika Zima-Parjaszewska
2022 - Krzysztof Kurowski