Biuletyn Informacji Publicznej RPO
Jaka jest świadomość Polaków w zakresie równego traktowania? Rzecznik przedstawia dane z okazji Dnia „Zero dla Dyskryminacji”
Data:
- Większość z nas rozpoznaje dyskryminację na rynku pracy i rynku usług, ale niewielu wie, że jest zakazana prawem: Konstytucją, Kodeksem pracy, tzw. ustawą równościową, Kodeksem cywilnym czy Kodeksem wykroczeń.
- Bardzo mało osób, które doświadczyły dyskryminacji, zgłasza swoją sprawę organom władzy publicznej. W konsekwencji trudniej jest przeciwdziałać nierównemu traktowaniu i pomagać tym, których ona dotyka.
- Jeśli skierujesz sprawę do sądu możesz żądać przeprosin, odszkodowania oraz zaprzestania działań dyskryminacyjnych.
- Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje: spotkała Cię dyskryminacja lub byłeś jej świadkiem – zgłoś sprawę!
Napisz: www.rpo.gov.pl/wniosek lub zadzwoń i dowiedz się więcej: bezpłatna INFOLINIA OBYWATELSKA 800 676 676
Świadomość prawna w zakresie równego traktowania
Na podstawie wyników reprezentatywnego badania przeprowadzonego na zlecenie Rzecznika Praw Obywatelskich w listopadzie 2016 r. przez Kantar Public (na ogólnopolskiej próbie 1066 osób w wieku 15 lat i więcej).
Większość Polaków trafnie rozpoznaje dyskryminację na rynku pracy i na rynku usług (61-77% w zależności od konkretnego przykładu dyskryminacji), równocześnie odpowiednio jedynie 33% i 25 % mieszkańców Polski wie, że jest ona w tych obszarach zakazana przez prawo. |
Ochrona prawna przed dyskryminacją wynika wprost z art. 32 Konstytucji RP, Kodeksu Pracy oraz tzw. ustawy równościowej, czyli ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, która chroni przed dyskryminacją ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne lub narodowe, religię, wyznanie, światopogląd, wiek, niepełnosprawność lub orientację seksualną. |
Opinie dotyczące częstotliwości występowania dyskryminacji
Badanie ukazało również przekonania mieszkańców Polski co do częstotliwości występowania dyskryminacji w Polsce wobec wybranych grup społecznych. W zestawieniu z badaniami prowadzonymi w latach ubiegłych (zarówno na zlecenie RPO z 2015 r. , jak i badania Eurobarometru z lat 2012 i 2015) można zaobserwować stały wzrost przekonań o występowaniu dyskryminacji w Polsce. W największym stopniu w odniesieniu do roku ubiegłego o 9% wzrosła liczba badanych przekonanych o częstej dyskryminacji ze względu na rasę i pochodzenie, o 11% ze względu na niepełnosprawność i o 9% ze względu na światopogląd i bezwyznaniowość.
Według badanych najczęściej dochodzi do dyskryminacji ze względu na orientację seksualną (49%), ze względu na pochodzenie etniczne lub narodowe (44%) oraz tożsamość płciową (42%) (procenty dotyczą odpowiedzi „bardzo często” i „często”).
Co trzeci badany jest przekonany o częstej dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami (36%) lub dyskryminacji z powodu przekonań religijnych i wyznania (32%).
Jedna czwarta respondentów sądzi, że dyskryminacja z dużą częstotliwością dotyka osób o poglądach ateistycznych (28%) oraz tych w wieku 55 lat i więcej (25%).
W opinii społecznej płeć i wiek poniżej 30 roku życia rzadko wywołują gorsze traktowanie.
Rozpoznawanie dyskryminacji
W badaniu zapytano respondentów, czy konkretne zachowania na rynku pracy i na rynku usług stanowią przykłady dyskryminacji. Większość trafnie oceniła przedstawione zdarzenia jako dyskryminujące. Jednakże nadal stosunkowo duży jest odsetek osób, które nie dostrzegają w tych działaniach dyskryminacji lub nie mają zdania w tej sprawie.
Przykłady dotyczące rynku pracy odnosiły się do sytuacji młodej matki, której odmówiono awansu wyłącznie ze względu na potencjalne nieobecności związane z opieką nad dzieckiem (74% badanych dostrzega dyskryminację w takim działaniu), braku zgody na udzielenie urlopu ojcowskiego (67% badanych), zwolnienie pracownika wyłączenie ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego (61%).
Przykłady związane z rynkiem usług obejmowały odmowę obsługi Polaków w barze w Wielkiej Brytanii (77% dostrzega dyskryminację), odmowę obsługi Ukraińców w Polsce (76%), wyproszenie z restauracji niewidomej klientki z psem asystującym (75%), odmowę wynajęcia pokoju hotelowego parze tej samej płci (68%).
Respondentom zadano również pytanie o to, czy odmowa obsługi osoby nietrzeźwej w barze jest przykładem dyskryminacji. Z perspektywy prawa odmowa usługi ze względu na czyjeś zachowanie, a nie ze względu na cechę danej osoby nie stanowi dyskryminacji. Większość badanych (66%) wyraziła przekonanie zbieżne z prawną oceną takiego zachowania.
Dyskryminacja ze względu na cechę danej osoby, a nie ze względu na jej zachowanie została zilustrowana za pomocą GIFu
Znajomość przysługujących praw
Art. 32 Konstytucji RP: Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. |
40% badanych nie ma wiedzy o prawach przysługujących osobie doświadczającej dyskryminacji w obszarze zatrudnienia i usług.
Osoba, która skieruje sprawę do sądu, ma prawo żądać przeprosin od sprawcy, odszkodowania, zaprzestania naruszania zasady równego traktowania. Co więcej to pracodawca lub usługodawca będzie miał obowiązek udowodnienia w sądzie, że do dyskryminacji nie doszło (tzw. odwrócony ciężar dowodu). Osoba skarżąca powinna jedynie uprawdopodobnić (opisać) sytuację, w której jej zdaniem miała miejsce dyskryminacja.
Skargę można złożyć również do Rzecznika Praw Obywatelskich, który pełni funkcję niezależnego organu ds. równego traktowania. Wniosek do Rzecznika jest bezpłatny i nie wymaga zachowania żadnej szczególnej formy. www.rpo.gov.pl/rowne-traktowanie
Prezentacja wyników badań RPO zbiega się z kampanią jednej z agend ONZ (UNAIDS), w której ogłoszono 1 marca 2017 jako Zero Discrimination Day z hasłem przewodnim Make some noise for #zerodiscrimination (Podnieś głos na rzecz #zerodyskryminacji).
Załączniki:
Równe traktowanie ze względu na płeć?
Dyskryminacja na rynku pracy
Dyskryminacja na rynku usług
Data:
Operator: Dagmara Derda
