Biuletyn Informacji Publicznej RPO

5 maja to Europejski Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych, obecnie świętowany również jako Europejski Dzień Niezależnego Życia. Został zapoczątkowany we Francji na początku lat 90. XX wieku pod hasłem "Rendez-vous de la Dignité" - „Spotkanie z godnością”. W Polsce w tym samym dniu obchodzimy również Dzień Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną.

Te podwójne obchody to dobra okazja do dyskusji na temat sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce. To także odpowiedni moment, aby przypomnieć, że ratyfikacja przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych potwierdziła prawo osób z niepełnosprawnościami do pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności oraz poszanowania ich przyrodzonej godności. Każdy ma prawo do niezależnego życia w społeczności lokalnej. Niezależne życie to równe szanse, prawa i pełne uczestnictwo we wszystkich aspektach życia społecznego. Do tego potrzebne są dostępna przestrzeń publiczna i usługi wspierające zapewnianie w środowisku lokalnym (takie jak asystencja).

5 maja 2023 roku mija także druga rocznica zawiązania Koalicji „Przewijamy Polskę” przez pięć organizacji społecznych: Fundację MALI SIŁACZE z Krakowa, Fundację NieOdkładalni z Gliwic, Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki, Fundację INTEGRACJA z Warszawy, Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Dorosłych z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym ŻURAWINKA z Poznania. Celem inicjatywy jest podejmowanie działań na rzecz stworzenia ogólnopolskiej sieci toalet dostosowanych do potrzeb dorosłych osób z niepełnosprawnościami, w których oprócz standardowego wyposażenia znajdują się również leżanki (przewijaki) dla osób dorosłych oraz podnośniki umożliwiające m.in. wymianę środków chłonnych – tzw. komfortek (z ang. „changing places”). 

W 2023 roku Honorowym Patronatem RPO objęte zostały również Obchody Dnia Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych i Dnia Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną organizowane w Gliwicach pod hasłem „Empatia się przewija” przez Fundację NieOdkładalni.

Problem braku komfortek dotyczy około 150 tys. osób w Polsce, które na skutek choroby, niepełnosprawności lub wieku wymagają wykonania czynności pielęgnacyjno-higienicznych w pozycji leżącej. Brak odpowiednio wyposażonych toalet prowadzi do wykluczenia osób z niepełnosprawnościami z udziału w życiu publicznym, społecznym i rodzinnym lub zmusza je do podejmowania decyzji niekorzystnie wpływających na ich zdrowie – nieprzyjmowania napojów czy posiłków w celu ograniczenia konieczności korzystania z toalet.

Dzięki działaniom koalicji i wzrostowi świadomości społecznej przez ostatnie dwa lata powstało w Polsce około 30 komfortek, uruchamianych zarówno przez organizacje pozarządowe, jak również podmioty prywatne i samorządy. Widać więc pozytywne efekty oddolnych działań obywatelskich, jednak w tak istotnej sprawie potrzebne są działania systemowe i odpowiednie zmiany w prawie.

Dostępna przestrzeń publiczna to szansa na godne i niezależne życie

5 maja obchodzimy Europejski Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych. W Polsce to również Dzień Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną.

Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami podkreśla prawo tych osób do pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności. Do poszanowania ich przyrodzonej godności. 

Godność to podstawowa zasada dotycząca praw człowieka. Zgodnie z nią  wszyscy ludzie rodzą się równi pod względem godności i praw. Każde życie ma taką samą wartość. Godność jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

W obszarze ochrony praw osób z niepełnosprawnościami jest jeszcze wiele do zrobienia. Istniejące ograniczenia nie są wynikiem niepełnosprawności, lecz wyzwaniem do ciągłej zmiany otaczającej nas rzeczywistości. 

Podstawowym warunkiem samodzielnego i pełnego uczestnictwa w życiu społecznym na zasadach równych z innymi jest dostępność.

Zainicjowana 2 lata temu akcja „Przewijamy Polskę” zwróciła uwagę na potrzebę zapewnienia miejsc, gdzie można wykonać codzienny zabieg higieniczny dorosłej osoby z niepełnosprawnością czyli tzw. komfortek. W Polsce - każdego dnia - wymaga tego co najmniej 150 tysięcy osób. I dzisiaj robi się to najczęściej w niehigienicznych i urągających godności warunkach: na podłogach toalet, ławkach w miejscach publicznych czy w samochodach.

Prawo nakłada obowiązek tworzenia pokoi do karmienia i przewijania dzieci. Podobnych regulacji brakuje jednak w przypadku osób dorosłych.

W związku z tym zwróciłem się do Ministra Rozwoju i Technologii, aby w przepisach pojawił się obowiązek zapewnienia miejsc dostosowanych do wykonywania czynności higienicznych osobom dorosłym.

Potrzebne są działania systemowe, żeby takich miejsc było jak najwięcej. 

Aby zapewnić osobom z niepełnosprawnościami dostępność przestrzeni publicznej.

Aby każdy mógł prowadzić godne, aktywne i niezależne życie.