Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Polska należy do nielicznej grupy państw europejskich, które nie mają jeszcze odrębnych regulacji dotyczących ochrony osób sygnalizujących nieprawidłowości w interesie publicznym, tzw. whistleblowers (sygnaliści, demaskatorzy). Problem niewystarczającej ochrony prawnej pracowników ujawniających określone informacje w interesie publicznym został poruszony przez Rzecznika Praw Obywatelskich w 2009 r. w wystąpieniu do Ministra Pracy i Polityki Społecznej, który jednak nie podzielił przedstawionych argumentów.

W ocenie Rzecznika ochrona sygnalistów nie powinna ograniczać się wyłącznie do osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy. Sytuacja na rynku pracy wskazuje na potrzebę objęcia taką ochroną również osób wykonujących pracę na podstawie umów prawa cywilnego, a także w ramach samozatrudnienia. Obecnie te grupy zatrudnionych nie mają nawet minimalnej ochrony przysługującej pracownikom. Zakres takiej ochrony powinien być szeroki i obejmować zarówno okres przed zawarciem umowy, jak i po zakończeniu zatrudnienia. Zgłaszanie nieprawidłowości przez pracowników wywołuje zwykle konflikt z pracodawcą (przełożonym), co w rezultacie prowadzi najczęściej do zwolnienia z pracy. Obowiązujące regulacje prawne dotyczące zasad sygnalizowania nieprawidłowości oraz ochrony sygnalistów są rozproszone w różnych aktach prawnych, a ponadto mało skuteczne, zwłaszcza w przypadku ochrony przed działaniami odwetowymi. Potrzebne jest wprowadzenie wewnętrznych procedur sygnalizowania nieprawidłowości, jak również mechanizmów ujawniania na zewnątrz dostrzeżonych nadużyć. Niezbędne wydaje się przy tym skorzystanie z doświadczenia instytucji i organizacji pozarządowych zajmujących się omawianą problematyką. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przedstawienie stanowiska w sprawie.