Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Policjanci odbywający szkolenie czy doskonalenie zawodowe w zwykłych okolicznościach nie mogą być szkoleni w systemie skoszarowanym - wskazuje Rzecznik  Praw Obywatelskich 
• Służba w tym systemie ogranicza szeroko rozumianą wolność osobistą, dlatego ustawa ogranicza taką możliwość tylko do służby kandydackiej, która jest realizacją powszechnego obowiązku obrony
• RPO Marcin Wiącek zwraca się o stanowisko do ministra spraw wewnętrznych i administracji Marcina Kierwińskiego

Problem organizacji szkoleń policjantów w systemie stacjonarnym ujawnił się podczas analizy w BRPO wniosku słuchacza szkoły policyjnej. RPO nabrał wątpliwości po zapoznaniu się z regulaminami poszczególnych szkół policyjnych.

Według słownika termin „skoszarować" oznacza umieścić w jednym miejscu, będącym tymczasowym mieszkaniem, grupę osób wykonujących wspólnie przez pewien czas jakiegoś rodzaju pracę (służbę) albo odbywających szkolenie. Wiąże się z tym konieczność poddania takich osób szczególnej koszarowej dyscyplinie.

W tym kontekście skoszarowanie rozumiane jest w pragmatykach służbowych funkcjonariuszy służb mundurowych. Ustawa o Policji nie określa jednak, na czym polega służba w systemie skoszarowanym. Próbę zdefiniowania pojęcia skoszarowanie podjęto w regulaminie wewnętrznym Szkoły Policji w Katowicach. Zgodnie z nim przez „skoszarowanie" należy rozumieć zakwaterowanie z jednoczesnym zakazem opuszczania terenu Szkoły do czasu zakończenia szkolenia/kursu, chyba że Komendant postanowi inaczej.

Ustawa o Policji posługuje się pojęciem „skoszarowania" w kontekście służby kandydackiej oraz w zakresie szkolenia lub doskonalenia zawodowego w sytuacjach nadzwyczajnych wymagających ochrony bezpieczeństwa policjantów. Na gruncie ustawy szkolenia w systemie skoszarowanym w Policji mogą odbywać jedynie osoby realizujące w Policji powszechny obowiązek obrony, albo funkcjonariusze odbywający szkolenie/doskonalenie zawodowe w nadzwyczajnych okolicznościach jak np. w stanie klęski żywiołowej.

Wynika z tego, że policjanci odbywający szkolenie/doskonalenie zawodowe w zwykłych okolicznościach nie mogą być szkoleni w systemie skoszarowanym.

Rozporządzenie MSWiA z 8 listopada 2023 r. w sprawie szkoleń zawodowych i doskonalenia zawodowego w Policji wskazuje, że szkolenia prowadzi się w systemie stacjonarnym. Wątpliwość, która ujawniła się na gruncie prowadzonej w Biurze RPO sprawy, dotyczy sytuacji, gdy wobec policjantów odbywających szkolenie w systemie stacjonarnym mają zastosowanie rygory, które co do zasady powinny obowiązywać funkcjonariuszy odbywających szkolenie w systemie skoszarowanym.

Biorąc pod uwagę cechy istotne służby w systemie skoszarowanym - w tym najbardziej  ingerujący w prawa i wolności funkcjonariuszy zakaz opuszczania terenu Szkoły w czasie wolnym od zajęć - Rzecznik ma wątpliwości, czy szkolenie w systemie stacjonarnym nie jest w istocie szkoleniem pełnionym w systemie skoszarowanym. O ograniczeniu wolności osobistej policjanta w tym wypadku przesądza wymóg uzyskania zgody przełożonego na opuszczenie terenu szkoły w czasie wolnym.

Nie kwestionując potrzeby takiego ograniczenia, RPO wskazuje, że zgodnie ze standardami Konstytucji podstawą do jego wprowadzenia nie może być akt prawa wewnętrznego - regulamin Szkoły.

Przepisy regulaminów szkół policyjnych wymagające od słuchacza uzyskania zgody przełożonego na opuszczenie terenu szkoły mogą ograniczać prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego oraz decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47 Konstytucji RP). Życie osobiste, o którym stanowi art. 47 Konstytucji RP jest szczególnym przejawem życia prywatnego, które obejmuje sferę np. zawierania i utrzymywania znajomości, decydowania o sposobie spędzania wolnego czasu. 

Wolność poruszania się (art. 52 ust. 1 Konstytucji RP) stanowi przejaw zarówno wolności osobistej (art. 31 ust. 2 zd. 2 i art. 41 ust. 1 Konstytucji RP), jak i prawa decydowania o swym życiu osobistym (art. 47 Konstytucji RP), a także egzemplifikację ogólnego, wolnościowego statusu jednostki (art. 31 ust. 3 Konstytucji). 

Z ogólnej klauzuli limitacyjnej z art. 31 ust. 3 Konstytucji  wynika, że ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Specyfika stosunku służbowego nie pozwala jednak na ograniczenia wolności osobistej policjanta w czasie wolnym, kiedy nie pełni on służby. Czas służby policjanta określono w art. 33 ustawy o Policji. Na poziomie konstytucyjnym określenie maksymalnego dobowego i średniotygodniowego czasu pracy (służby), ale także minimalnych okresów wypoczynków dobowych i tygodniowych powinno zostać uczynione w ustawie (art. 66 ust. 2 Konstytucji RP).

Podsumowując, służba w systemie skoszarowanym ze swej istoty stanowi ograniczenie szeroko rozumianej wolności osobistej, dlatego ustawodawca ograniczył możliwość stosowania tego ograniczenia do służby kandydackiej, która stanowi realizację powszechnego obowiązku obrony . Możliwość ograniczenia wolności osobistej w czasie stanu klęski żywiołowej dodatkowo wzmacnia  art. 233 ust. 3 Konstytucji RP. 

Prowadzi to do wniosku, że realizacja szeroko rozumianego szkolenia policyjnego w formie stacjonarnej de facto zawiera w sobie ograniczenie wolności osobistej policjantów właściwe dla szkolenia realizowanego w systemie skoszarowanym. 

WZF.7043.206.2023