Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zgłoszenie obywatela, który chciał głosować korespondencyjnie, odrzucono, ponieważ podał adres pobytu spoza gminy, gdzie jest ujęty w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborczym 
• Przepisy nie ograniczają jednak możliwości wskazania adresu, na który ma być wysłany pakiet wyborczy 
• Ponadto nie można zakładać, że wyborcy, zwłaszcza osoby starsze, nie zmieniają miejsca pobytu i przebywają jedynie pod stałym adresem zamieszkania lub zameldowania

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk poprosił o stanowisko przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej Sylwestra Marciniaka. 

Obywatel poskarżył się RPO na odrzucenie jego zgłoszenia zamiaru głosowania korespondencyjnego. Powodem było to, że podał adres pobytu poza obszarem gminy, w której jest ujęty w stałym obwodzie głosowania.

RPO zwrócił się do Delegatury Krajowego Biura Wyborczego w Warszawie o wskazanie podstawy prawnej odrzucenia zgłoszenia. W odpowiedzi napisano, że zgodnie z art. 53b Kodeksu wyborczego prawo do zgłoszenia zamiaru głosowania korespondencyjnie „jest wyraźnie ograniczone do wyborców, którzy ujęci są w danej gminie w obwodzie głosowania zgodnie z adresem zameldowania na pobyt stały lub adresem stałego zamieszkania". Zdaniem organu w praktyce oznacza to, że wyborca może zrealizować to prawo tylko pod adresem zameldowania. 

W uzasadnieniu powołano się na pismo PKW z 5 czerwca 2020 r., w którym wskazano, że „wskazywany w zgłoszeniu zamiaru głosowania korespondencyjnego adres, na który ma być wysłany pakiet wyborczy, musi być adresem z obszaru gminy, w której wyborca jest wpisany do spisu wyborców. Może to być inny adres, niż adres, pod którym wyborca został wpisany w spisie wyborców, lecz musi to być adres z obszaru tej samej gminy".

Tymczasem art. 53b Kodeksu wyborczego wskazuje jedynie, że zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego „komisarz wyborczy niezwłocznie przekazuje właściwemu urzędnikowi wyborczemu w gminie, w której wyborca jest ujęty w obwodzie głosowania zgodnie z adresem zameldowania na pobyt stały lub adresem stałego zamieszkania". Przepis ten zawiera więc normę kompetencyjną w zakresie właściwości organu rozpatrującego zgłoszenie, a nie ograniczenie możliwości wskazania adresu, na który ma być wysłany pakiet wyborczy - podkreśla Stanisław Trociuk. 

Ponadto w paragrafie 3 ustawodawca wprost wskazuje, że w zgłoszeniu, o którym mowa „zamieszcza się lub podaje [...] adres, na który ma być wysłany pakiet wyborczy", nie ograniczając także w tym miejscu swobody wyboru adresu.

Problem jest o tyle istotny, że obie grupy wyborców, którym przysługuje prawo głosowania korespondencyjnego, mają ograniczone możliwości dostępu do tradycyjnych sposobów oddawania głosu. W wielu przypadkach mogą oni także czasowo przebywać poza miejscem, czy nawet gminą stałego zamieszkania, w ramach hospitalizacji lub korzystania z innych form opieki.

Głosowanie korespondencyjne miało być w tym kontekście sposobem na ograniczenie przeszkód wynikających z ograniczonej mobilności tych wyborców. Nie można przyjąć założenia, że wyborcy, zwłaszcza zaś osoby starsze, w ogóle nie zmieniają miejsca pobytu i przebywają jedynie pod stałym adresem zamieszkania lub zameldowania.

VII.602.59.2023