Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pracownicy Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą prowadzić w mediach, mediach społecznościowych i serwisach internetowych działalności publicznej niedającej się pogodzić z działalnością IPN oraz udzielać wypowiedzi bez uzyskania zgody - stanowi zarządzenie Prezesa IPN
• RPO wskazuje, że według Prawa prasowego każdy może udzielać informacji prasie w imieniu własnym, zgodnie ze swoją wiedzą i kompetencjami i nie może być z tego powodu narażony na uszczerbek lub zarzut, jeżeli działał w granicach dozwolonych prawem 
• Dopiero przekroczenie granic dopuszczalnej krytyki może naruszać obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy i przestrzegania zasad współżycia społecznego

Zastępca rzecznika praw obywatelskich Stanisław Trociuk pisze w tej sprawie do Karola Nawrockiego, prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Do Biura RPO wpłynął wniosek pracownika IPN ws. wprowadzenia ograniczeń publikowania określonych informacji przez pracowników na mocy zarządzenia nr 4/22 Prezesa IPN z 24 stycznia 2022 r. w sprawie polityki informacyjnej. 

Zgodnie z nim pracownikowi Instytutu nie wolno prowadzić w mediach, mediach społecznościowych i serwisach internetowych działalności publicznej niedającej się pogodzić z działalnością Instytutu oraz udzielać wypowiedzi bez uzyskania zgody. Pracownik, który bez zgody prowadzi taką działalność i udziela wypowiedzi, podlega odpowiedzialności określonej w Kodeksie pracy.

Tymczasem RPO wskazuje, że zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy – Prawo prasowe, w imieniu jednostek organizacyjnych, informacji obowiązani są udzielać kierownicy tych jednostek, ich zastępcy, rzecznicy prasowi lub inne upoważnione osoby, w granicach obowiązków powierzonych im w tym zakresie. Każdy może zaś udzielać informacji prasie w imieniu własnym, zgodnie ze swoją wiedzą i kompetencjami (art. 5 ust. 1 Prawa prasowego). 

Kierownicy jednostek organizacyjnych zobowiązani są do umożliwienia dziennikarzom nawiązania kontaktu z pracownikami oraz swobodnego zbierania wśród nich informacji i opinii. Pracownik, który udzielił informacji prasie w imieniu własnym, nie może być z tego powodu narażony na uszczerbek lub zarzut, jeżeli działał w granicach dozwolonych prawem (art. 5 ust. 2 Prawa prasowego).

RPO dostrzega potrzebę wyjaśnienia zakazu prowadzenia, m.in. w mediach społecznościowych, działalności publicznej niedającej się pogodzić z działalnością Instytutu, szczególnie w kontekście ewentualnej krytyki pracodawcy. Wolność wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji stanowi jeden z fundamentów demokratycznego społeczeństwa oraz podstawowych warunków jego rozwoju i samorealizacji każdej jednostki. Dlatego interpretacja przesłanki „prowadzenia działalności publicznej niedającej się pogodzić z działalnością Instytutu” nie może prowadzić do pozbawienia czy nieproporcjonalnego ograniczenia tej wolności. 

Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał, że lojalność wobec pracodawcy nie może prowadzić do wykluczenia krytycznych komentarzy względem niego. Sąd Najwyższy wskazywał zaś, że pracownik ma prawo do publicznej krytyki przełożonego. Co więcej, „dozwolona i konstruktywna krytyka (...) działań podejmowanych przez właściciela danej jednostki organizacyjnej nie narusza dobra pracodawcy, ale może świadczyć o dbałości pracownika o to dobro”, a tym samym może być wręcz uznana za wypełnienie jego obowiązku z art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy.

Także w literaturze naukowej podnosi się, że możliwość krytykowania pracodawcy mieści się w ramach obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy. Dopiero przekroczenie granic dopuszczalnej krytyki może stanowić naruszenie obowiązków dbałości o dobro zakładu pracy i przestrzegania zasad współżycia społecznego. 

Zwracając się do Prezesa IPN o stanowisko, Stanisław Trociuk pyta, czy prowadzono już sprawy podejmowania przez pracowników „działalności publicznej niedającej się pogodzić z działalnością Instytutu czy udzielania wypowiedzi bez uzyskania zgody”. Jeśli tak, prosi o podanie, czego one dotyczyły i jak je zakończono.

Zwraca się także o informację, czy zarządzenie Prezesa IPN było przedmiotem analizy w kontekście dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Ustanawia ono wspólne minimalne normy zapewniające wysoki poziom ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii – tzw. sygnalistów.

VII.7033.48.2023