Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Otrzymanie spadku czy darowizny z zagranicy może powodować konieczność zapłacenia dodatkowego podatku w Polsce
• W ustawie o podatku od spadków i darowizn nie ma bowiem przepisów co do  wysokości podatku, gdy składniki majątku nabyte z innego państwa zostały już w nim opodatkowane
• Problemu nie rozwiązują umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, bo dotyczą podatków dochodowych i majątkowych
• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje w tej sprawie do minister finansów Magdaleny Rzeczkowskiej

Do RPO wpłynęło pismo sygnalizujące problem podwójnego opodatkowania otrzymanego z zagranicy spadku lub darowizny po osobach niemających związków z Polską oraz osób - nabywców mających obywatelstwo polskie, które mieszkają na stałe poza granicami kraju.

Narastająca migracja, szczególnie wewnątrz UE, powoduje zwiększenie liczby nieruchomości nabywanych za granicą. Z braku odpowiednich uregulowań otrzymanie spadku czy darowizny z zagranicy może powodować konieczność zapłacenia dodatkowego podatku w Polsce. Ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera przepisów co do wysokości podatku, gdy nabyte z innego kraju składniki majątku zostały już opodatkowane w innym państwie.

Zgodnie z art. 2 upsd nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu w Polsce. Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn będzie ciążył na osobie mającej stałe miejsce zamieszkania w Polsce nawet gdy do nabycia rzeczy i praw majątkowych dojdzie  poza granicami kraju. Obowiązek podatkowy będzie także ciążył na nabywcy-obywatelu polskim nawet jeśli przebywa na stałe poza Polską.

Posiadanie obywatelstwa polskiego oznacza zatem, że każda czynność objęta zakresem upsd będzie implikować obowiązek podatkowy - niezależnie od faktu, czy do zdarzenia wchodzącego w zakres doszło w Polsce, czy też za granicami kraju.

W związku z tym, że poszczególne państwa nakładają podatek na podstawie nie jednego, ale większej liczby powiązań beneficjentów ze spadkodawcami lub darczyńcami (zasada rezydencji, zasada domicylu, zasada obywatelstwa), może dochodzić do podwójnego lub nawet wielokrotnego opodatkowania tego samego składnika majątku przez kilka państw.

Problemu nie rozwiązują umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, ponieważ dotyczą podatków dochodowych oraz majątkowych (głównie podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku dochodowego od osób prawnych).

Obecne uregulowania nie przewidują instrumentów ochrony podatników przed podwójnym opodatkowaniem. W ustawie o podatku od spadków i darowizn nie istnieje jednostronny mechanizm unikania międzynarodowego podwójnego opodatkowania. Taki sposób rozwiązywania konfliktów jurysdykcyjnych przewidywała zaś ustawa z 29 maja 1920 r. w przedmiocie zmiany przepisów o opodatkowaniu spadków i darowizn. Jej celem była unifikacja zasad opodatkowania spadków i darowizn na całym terytorium Polski. 

Na problem zwracano uwagę  w interpelacji nr 29417. Sformułowano w niej pytanie, czy resort finansów planuje podjęcie prac legislacyjnych w celu uchronienia Polaków od podwójnego opodatkowania zagranicznych spadków i darowizn. MF odpowiedziało, odnosząc się w szczególności do spadków i darowizn transgranicznych nabytych w obrębie UE, że nie planuje działań zmierzających do zawierania dwustronnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatku od spadków i darowizn. 

Wyjaśniono - powołując się na komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z 15 grudnia 2011 r. dotyczący zwalczania przeszkód w odniesieniu do opodatkowania spadków transgranicznych w obrębie UE  – że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE państwa członkowskie nie są zobowiązane do unikania podwójnego opodatkowania spadku, wynikającego z równoczesnego wykonywania przez państwa członkowskie swoich kompetencji podatkowych.

Mimo że opodatkowanie spadków i darowizn nie podlega harmonizacji, to Komisja wydała stosowne zalecenia zmierzające do wprowadzenia jednostronnego mechanizmu unikania podwójnego opodatkowania. Komisja zwróciła uwagę, że osoby, które nabywają spadki transgranicznie, mogą napotykać problemy podatkowe prowadzące do nadmiernie wysokiego poziomu opodatkowania spadków. Całkowite obciążenie podatkowe w przypadku niektórych spadków nabytych transgranicznie może być tak wysokie, że spadkobierca, aby uiścić podatek, będzie zmuszony zaciągnąć pożyczkę lub sprzedać majątek nabyty w drodze spadku. 

W ocenie Komisji problemy związane z opodatkowaniem spadków transgranicznych mogą zostać rozwiązane poprzez zadbanie o to, aby przepisy państw członkowskich oddziaływały na siebie bardziej spójnie w celu ograniczenia możliwości podwójnego, a nawet wielokrotnego opodatkowania spadków. Zaleceniem Komisji jest np. przyznanie ulgi w przypadku wystąpienia podwójnego opodatkowania spadków.

Marcin Wiącek prosi panią minister o stanowisko.

V.511.183.2023