Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Niezaszczepieni przeciw COVID-19 studenci medycyny w Łodzi o profilu wojskowym skarżą się na ograniczenia
• Nie mogli m.in. korzystać ze stołówki tak jak inni – jedli posiłki w swych pokojach; wstrzymano im również przepustki stałe 
• Wpłynęło to na wzajemne zantagonizowanie podchorążych. Przyczyniło się też do zaszczepienia pod wpływem silnej presji, a nawet do rezygnacji ze studiów
• Celem działań było zapewnienie bezpieczeństwa podchorążym, kadrze oraz pracownikom – odpowiadał RPO komendant Wojskowego Centrum Kształcenia Medycznego w Łodzi 

Już po tej odpowiedzi wpłynęły jednak ponowne skargi, a o całej sprawie miało wiedzieć MON. Dlatego zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk prosi ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka o stanowisko.

Dodał, że już wielokrotnie RPO podejmował działania o charakterze generalnym dotyczące ograniczenia prawa osób niezaszczepionych przeciw COVID- 19, w tym prawa do ochrony prywatności, prawa do nauki czy praw żołnierzy zawodowych. 

Na co skarżyli się podchorążowie 

Do RPO wpłynęła skarga dotycząca trudności, z jakimi mieli się spotykać  niezaszczepieni przeciwko COVID-19 podchorążowie, skoszarowani w Wojskowym Centrum Kształcenia Medycznego w Łodzi.

Ze skargi wynika, że odmiennie traktuje się osoby niezaszczepione. Miało to polegać zwłaszcza na:
•    oddzielaniu podczas apeli zaszczepionych podchorążych od tych, którzy nie poddali się szczepieniom,
•    organizowaniu wielokrotnych, długotrwałych spotkań dyscyplinujących z  niezaszczepionymi,
•    uniemożliwianiu im korzystania ze stołówki na zasadach obowiązujących osoby zaszczepione (zobligowano ich do spożywania posiłków we własnych pokojach), 
•    ograniczeniu praktyk religijnych poprzez niezgodę na udział niezaszczepionych w niedzielnej mszy świętej w kościele,
•    zatrzymaniu niezaszczepionym podchorążym przepustek stałych. 

Ponadto podchorążowie mieli być wielokrotnie proszeni o podawanie przyczyn niezaszczepienia. Jednemu podchorążemu odmówiono możliwości wyboru miejsca zaszczepienia się i zobligowano do szczepienia we wskazanym podmiocie.

Ze skargi wynika, że wszystko to powodowało niechęć zaszczepionych podchorążych wobec tych niezaszczepionych, co sprzyjało sytuacjom konfliktowym.

Działania RPO i odpowiedź komendanta Centrum 

Rzecznik wiele razy podkreślał, że ograniczenia praw osób niezaszczepionych musiałyby wynikać z ustawy. 

10 stycznia 2022 r. RPO zwrócił się do Komendanta WSKM w Łodzi o  wyjaśnienia. Komendant poinformował, że ograniczenia miały charakter przejściowy i trwały kilka dni w październiku 2021 r. Okoliczności sprawy wyjaśniono zaś u wyższych przełożonych. Komendant wskazał również, że podjęte w październiku 2021 r. działania związane był z rozwojem czwartej fali pandemii, a ich celem było zapewnienie bezpieczeństwa podchorążym, kadrze oraz pracownikom wojska. Dodał że zgodnie z decyzją  przełożonych żołnierze są szczepieni w zakładach opieki zdrowotnej nadzorowanych przez MON. 

Odnosząc się do udziału podchorążych w niedzielnej mszy, komendant informował, że podchorążym umożliwiono udział w niedzielnej mszy, przy czym decyzję o jej miejscu i formie pozostawiono kapelanowi. 

A ograniczenia w korzystaniu ze stołówki związane były z koniecznością przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się COVID-19 z uwagi na stwierdzone zakażenia u dwóch podchorążych.

Kolejne skargi

Już po przekazaniu stanowiska komendanta do Rzecznika wpłynęły dodatkowe wyjaśnienia, a także kolejne skargi innych podchorążych.

Wynika z nich, że podczas kilkugodzinnego spotkania komendant odnosił się do niezaszczepionych podchorążych z niechęcią, nie wyrażał woli dialogu z podchorążymi, którzy chcieli przedstawić swoje racje, a także sugerował im zmianę kierunku studiów. 

Skarżący wskazują, że z presją ze strony kierownictwa Centrum na szczepienia  spotkali się wcześniej, tj. od początku października 2021 r. Najpierw  podchorążych zobligowano do przekazania pisemnych informacji o przyczynach niezaszczepienia. Podoficer dyżurny miał nakazać podchorążym zaszczepienie się, informując, że jest to rozkaz. Presja nasiliła się po 21 października 2021 r., kiedy podchorążowie otrzymali za pośrednictwem mediów społecznościowych informację od pomocników dowódcy plutonu, że sytuacja osób niezaszczepionych w Centrum pogarsza się. 

Następnego dnia niezaszczepieni podchorążowie odbyli dyscyplinujące spotkanie, po którym odebrano osobom niezaszczepionym przepustki.

Niezaszczepionych pozbawiono możliwości udania się na mszę do kościoła, co w ich ocenie było związane z decyzją komendanta. Przed podjęciem tej decyzji rozważano możliwość dopuszczenia do udziału w mszy niezaszczepionych podchorążych - pod warunkiem poinformowania o statusie zaszczepienia księdza i umieszczenia podchorążych w osobnym miejscu.

Według skarżących konsekwencją cofnięcia przepustek stałych było m. in. uniemożliwienie wywiązania się przez niezaszczepionych z obowiązku udziału w zajęciach na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi.

Stanowisko RPO

Analiza skarg wskazuje, że działania w celu zapobieżenia transmisji wirusa, a także postawa komendanta Centrum miała wpływ na zantagonizowanie podchorążych względem siebie. Miało bowiem dochodzić do  przypadków wyzywania niezaszczepionych podchorążych przez tych zaszczepionych.

Z przekazanych skarg wynika też, że całokształt wyżej opisanych działań wpłynął negatywnie na stan psychiczny części podchorążych i przyczynił się do zrezygnowania ze studiów bądź zaszczepienia się pod wpływem silnej presji.

Z przekazanych informacji wynika, że o sytuacji w poinformowano MON. Rzecznik prosi zatem  ministra o stanowisko.

VII.7033.87.2021