Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Windy wciąż nie są dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami
• Nie ma bowiem takich wymogów co do budynków prywatnych, np. wspólnot mieszkaniowych 
• Wewnętrzne panele sterujące powinny być wyposażone w oznakowanie dla osób niewidomych i niedowidzących
• Chodzi o wypukłe opisy, oznaczenia w alfabecie Braille’a oraz informację głosową

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się w tej sprawie do Ministerstwa Rozwoju i Technologii.

Skargi wpływające do RPO świadczą o niedostosowaniu wind do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Zgodnie z ustawą o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, od 6 września 2021 r. mogą oni wnioskować o  dostępność architektoniczną placówek publicznych. Nie dotyczy to  jednak podmiotów prywatnych, w tym wspólnot mieszkaniowych. 

W szczególnie trudnej sytuacji są osoby niewidome, które w związku z brakiem odpowiednich wymogów technicznych muszą korzystać z niedostępnych dla nich dotykowych urządzeń sterowniczych  w windach. Przepisy nie są wystarczająco precyzyjne, czego efektem jest dopuszczanie na rynek nowych produktów, niedostępnych dla osób z niepełnosprawnościami, w tym niewidomych i niedowidzących.

Zgodnie z art. 4 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, zadaniem państwa jest podjęcie wszelkich odpowiednich środków, w tym ustawodawczych, w celu zmiany lub uchylenia obowiązujących ustaw, przepisów wykonawczych, zwyczajów i praktyk, które dyskryminują osoby niepełnosprawne.  Celem ma być zapewnienie im, na zasadzie równości z innymi osobami, dostępu do środowiska fizycznego, środków transportu, informacji i komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, a także do innych urządzeń i usług, powszechnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych, zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich. Takimi urządzeniami są dźwigi osobowe. 

Problematyka może zostać uregulowana w jednym z dwóch rozporządzeń ministra ds. budownictwa. 

Z jednej strony odpowiednie zapisy mogłyby zostać wprowadzone w ramach rozporządzenia jako wymogi dotyczące nowo montowanych urządzeń w budynkach. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie sformułowało wymogi dotyczące dźwigów osobowych. Określono jednak wyłącznie wymiary techniczne kabiny, a nie  pozostałe elementy umożliwiające korzystanie z windy, jak panele sterujące, przyciski przywoływania windy czy informacja głosowa.

Z drugiej strony może to być uregulowane w ramach rozporządzenia dotyczącego wymagań dla dźwigów i ich elementów bezpieczeństwa, które obejmuje windy jako nowy produkt wprowadzany na rynek. 

Warto też odwołać się do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/33/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich dotyczących dźwigów i elementów bezpieczeństwa do dźwigów. 

Dyrektywę  wprowadzono rozporządzeniem Ministra Rozwoju z 3 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla dźwigów i elementów bezpieczeństwa do dźwigów. W przypadku dźwigu osobowego kabina - o ile pozwalają na to wymiary - musi być zaprojektowana i wykonana tak, aby jej konstrukcja nie utrudniała dostępu i użytkowania osobom niepełnosprawnym oraz pozwalała na odpowiednie jej przystosowanie.

Zgodnie z rozporządzeniem elementy sterownicze dźwigów przeznaczonych do korzystania przez osoby z niepełnosprawnościami będące bez opieki muszą być w odpowiedni sposób zaprojektowane i umiejscowione. Funkcje elementów sterowniczych dźwigów muszą być oznaczone w sposób zrozumiały. 

Przepisy nie określają jednak szczegółowych wymagań co do elementów sterowniczych. Sprawia to, że na rynku dostępne są  elementy sterownicze niedostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Chodzi o elementy wewnętrznych paneli sterujących, przyciski przywoływania windy, czy informację głosową. Regulacja prawna powinna obejmować je wszystkie.

Problem był również przedmiotem interpelacji poselskiej, w której podkreślono, że w przestrzeni publicznej pojawiają się przypadki dyskryminacji niepełnosprawnych mieszkańców wspólnot mieszkaniowych, którym odmawia się zastosowania rozwiązań zapewniających rzeczywisty dostęp do mieszkania, tj. dodatkowych elementów umożliwiających korzystanie z dźwigów osobowych. 

Z odpowiedzi na tę interpelację wynika, że w ministerstwie prowadzono prace nad projektem nowego rozporządzenia określającego warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Jednym z celów projektowanego rozporządzenia ma być wprowadzenie zmian ułatwiających dostęp do budynków i urządzeń z nimi związanych osobom z niepełnosprawnościami. Rozporządzenie powinno wejść w życie najpóźniej do 20 września 2022 r., zastępując aktualnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Infrastruktury. Wymagania rozporządzenia co do zasady nie będą jednak miały zastosowania do budynków już istniejących w chwili wejścia w życie nowych regulacji (z wyjątkiem budynków przebudowywanych). 

Ze skarg wynika pilna potrzeba działań na rzecz zapewnienia pełnej dostępności wind. A standardy opracowano w poradniku przygotowanym przez Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa „Standardy dostępności budynków dla osób z niepełnosprawnościami uwzględniając koncepcję uniwersalnego projektowania”.

Wskazano tam, że panel sterujący powinien być wyposażony w dodatkowe oznakowanie dla osób niewidomych i niedowidzących (wypukłe opisy, cyfry lub symbole oraz oznaczenia w alfabecie Braille’a) oraz informację głosową. Opracowanie może okazać się pomocne przy pracach nad nowelizacją rozporządzenia.

RPO Marcin Wiącek zwrócił się do MRiT o poinformowanie, na jakim etapie są prace nad nowelizacją rozporządzenia oraz czy będą w nim uwzględnione szczegółowe warunki dotyczące paneli sterujących.  

XI.815.21.2021