Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pan Jacek  nie miał maseczki w sierpniu 2020 r. w sklepie w G., za co sąd ukarał go 300 zł grzywny
• RPO wniósł kasację na jego korzyść, powołując się na niezgodne z prawem przepisy, który były podstawą jego ukarania

Sąd Najwyższy uwzględnia już takie „kowidowe” kasacje Rzecznika Praw Obywatelskich.

Historia sprawy

Pan Jacek został obwiniony o to, że 29 sierpnia 2020 r. w sklepie w G.  naruszył zakaz poruszania się w miejscu publicznym bez maseczki, zawarty w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 sierpnia 2020 r.  

Było to  wykroczenie z art. 54 k.w. w związku z § 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii oraz art. 141 k.w.

Wyrokiem nakazowym  z 20 listopada 2020 r. Sąd Rejonowy w G. uznał go za winnego. Wymierzył mu karę 300 zł grzywny. Wyrok nie został zaskarżony i uprawomocnił się.

RPO wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku  i uniewinnienie obywatela.

Argumentacja RPO

Według art. 54 k.w., kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 zł albo karze nagany. Przepis ten odsyła do innych przepisów, które regulują zasady i sposób zachowania się w miejscach publicznych.

Odesłanie art. 54 k.w. obejmuje wyłącznie "przepisy porządkowe". Mają one mieć  za zadanie ochronę porządku i spokoju publicznego - tym samym nie mieszczą się w tym regulacje odnoszące się do innych sfer, np. do ochrony zdrowia publicznego.

Stanowisko to znalazło wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego (m. in. wyroki: z  26 marca 2021 r., sygn. akt II KK 40/21; 8 kwietnia 2021 r., sygn. akt II KK 75/21;  15 kwietnia 2021 r., sygn. akt V KK 111/21; 5 maja 2021 r., sygn. akt V KK 132/21, sygn. akt V KK 126/21, sygn. akt II KK 106/21; 12 maja 2021 r., sygn. akt II KK 76/21 i II KK 82/21; 9 czerwca 2021 r., sygn. akt II KK 221/21; 11 czerwca 2021 r., sygn. akt II KK 202/21 i II KK 226/21; 15 czerwca 2021 r., sygn. akt II KK 180/21).

Formalnie rzecz biorąc, obywatel naruszył nakaz rozporządzenia. Nie zawierało ono jednak żadnej sankcji. Tymczasem odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary.

Z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP wynika, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Oznacza to nakaz kompletności unormowania ustawowego. 

Wykluczone jest zatem pociągnięcie do odpowiedzialności, na podstawie art. 54 k.w., osób, które nie stosowały się do obowiązku zakrywania ust i nosa  - ustanowionych na mocy rozporządzenia.

BPG.511.31.2021