Biuletyn Informacji Publicznej RPO

We wnioskach kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich przez mieszkańców Warszawy, a także w informacjach przekazywanych przez organizacje pozarządowe, pojawiają się sygnały o stanie zadłużenia najemców lokali komunalnych i osób, które utraciły tytuł prawny do lokalu komunalnego z powodu zaległości czynszowych.

W Warszawie zadłużenie z tego tytułu, według danych szacunkowych podawanych przez media i organizacje lokatorskie, sięga już około 500 mln złotych i dotyczy 86 tysięcy lokali mieszkalnych.

Zadłużenie poszczególnych dłużników wynosi średnio kilka, kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych. Przedłużanie tego stanu rzeczy, bez podjęcia skutecznych działań zaradczych, przyczyni się do powiększenia problemu bezdomności, który dotknie najbardziej zadłużonych lokatorów kamienic przejmowanych w drodze reprywatyzacji. Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Prezydent m. st. Warszawy z propozycją współpracy w rozwiązaniu tego problemu.

Do znacznego powiększenia zadłużenia w sposób istotny przyczyniły się niezgodne z prawem zasady naliczania odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokali komunalnych w latach 2009-2011. Uchylony już przepis załącznika do Wieloletniego Programu Gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem m.st. Warszawy na lata 2008-2012, będącego uchwałą Rady m.st. Warszawy, określał wysokość odszkodowania w całkowitym oderwaniu od zasad ustalenia czynszu najmu lokali mieszkalnych stanowiących własność miasta. Przepis ten nadal kształtuje sytuację osób zadłużonych, którym naliczono odszkodowanie według niekorzystnych zasad.

Osoby zadłużone wiedzą, że zasady obliczania odszkodowań były niezgodne z prawem. Wywołuje to w nich poczucie krzywdy i osłabia motywację do spłaty zadłużenia. Rzecznik podkreśla, że w wielu przypadkach miasto nie egzekwowało długu i obecnie stał się on praktycznie nieściągalny. Jednak nadal argumentem podawanym przy odmowie pomocy w uregulowaniu sytuacji prawnej związanej z mieszkaniem wskazywane jest zadłużenie, na które w znacznej części składa się odszkodowanie ustalone według zasad niezgodnych z ustawą o ochronie praw lokatorów.

Zdaniem Rzecznika rozwiązania problemu nie przyniosą programy oddłużeniowe przewidujące umorzenie zadłużenia po spłaceniu w krótkim czasie części długu. W większości przypadków mieszkańcy nie są w stanie samodzielnie wyjść ze spirali zadłużenia. Rozwiązaniem może być np. ponowne przeliczenie wysokości odszkodowań według stawek czynszowych bądź też zastosowanie innych form pomocy osobom zadłużonym.