Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich napływa coraz więcej skarg obywateli i samorządów lokalnych na nieprecyzyjne procedury regulujące procesy przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji związanych z budową linii energetycznych. Temat ten obywatele zgłosili także podczas spotkania regionalnego rzecznika w Suwałkach w styczniu 2016 r.

W nadsyłanych pismach potarza się zarzut, że konsultacje społeczne, mające na celu wczesne poinformowanie społeczności lokalnej o planowanej inwestycji, nie są przeprowadzane w sposób przejrzysty i rzetelny. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Prezes Rady Ministrów o podjęcie niezbędnych działań mających na celu usprawnienie procedur zapewniających realny udział społeczeństwa już na wczesnym etapie planowania i realizacji budowy linii energetycznych.

Inwestycje w zakresie elektroenergetyki mają status strategiczny i priorytetowy, nadany przez przepisy prawa Unii Europejskiej, zwłaszcza rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 347/2013 z dnia 17 kwietnia 2013 r. w sprawie wytycznych dotyczących transeuropejskiej infrastruktury energetycznej, uchylające decyzję nr 1364/2006/WE oraz zmieniające rozporządzenia (WE) nr 713/2009, (WE) nr 714/2009 i (WE) nr 715/2009 (Dz. U. UE z dnia 25 kwietnia 2013 r., L 115/39).

Rozporządzenie unijne umożliwia realizację strategicznych inwestycji w zakresie elektroenergetyki również wtedy, gdy będą one znacząco negatywnie oddziaływać m.in. na obszary Natura 2000. Zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej inwestycje te będą mogły korzystać z priorytetowej, przyspieszonej ścieżki uzyskania niezbędnych decyzji i zezwoleń.

Szczególne regulacje krajowe zostały przyjęte w ustawie z dnia 24 lipca 2015 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych. Inwestycje realizowane na podstawie tej tzw. specustawy nie muszą – co do zasady – respektować ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Oznacza to, że trasa linii energetycznej może przebiegać np. przez prywatną nieruchomość z domem mieszkalnym. Dlatego tak istotne jest zapewnienie realnego udziału społeczeństwa już na wczesnym etapie przygotowania i realizacji inwestycji.

Zgodnie z przepisami unijnymi, konieczne jest – oprócz istniejących standardów udziału społeczeństwa w procedurach podejmowania decyzji w dziedzinie środowiska - określenie dodatkowych środków, które zapewnią przejrzystość realizacji inwestycji, a także udział społeczeństwa na wczesnym etapie projektu. Rozporządzenie zobowiązuje do opracowania specjalnego podręcznika dotyczącego procesów wydawania pozwoleń, przeprowadzenia na wczesnym etapie przynajmniej jednej konsultacji społecznej, sporządzenia przez projektodawcę sprawozdania podsumowującego działania z udziałem społeczeństwa, a także zobowiązuje do prowadzenia strony internetowej z aktualnymi informacjami o projekcie oraz publikacji broszury informacyjnej.

Biorąc pod uwagę dotychczasowy przebieg procedur przygotowania i realizacji inwestycji związanych z budową linii energetycznych w Polsce, powstają jednak wątpliwości, czy organy administracji publicznej oraz inwestorzy rzeczywiście realizują standardy unijne.

Przykładowo, opublikowany na stronie internetowej Ministerstwa Energii „Podręcznik dotyczący procesów wydawania pozwoleń mających zastosowanie do projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania” nie jest aktualizowany, a ponadto nie zawiera przejrzystego wskazania wszystkich wymaganych informacji.

Ponadto samorządy podnoszą w skargach do Rzecznika, że w przypadku linii elektroenergetycznej kV 400 Kozienice – Ołtarzew, nie były w ogóle informowane o konsultacjach społecznych, ustaleniach oraz proponowanych wariantach przebiegu korytarza energetycznego. W konsekwencji nie miały możliwości skutecznego występowania ze swoimi postulatami. O dostęp do informacji w sprawie planów inwestycyjnych, działań i podjętych decyzji muszą zabiegać kierując systematycznie zapytania do przedsiębiorcy przesyłowego. Podobne skargi dotyczące procesu ustalania lokalizacji linii elektroenergetycznej kV 400 Kozienice – Ołtarzew wpływają od obywateli i zawiązanych przez nich stowarzyszeń.

Na iluzoryczność przebiegu konsultacji społecznych poprzedzających proces inwestycyjny skarżą się również mieszkańcy miejscowości, przez które biegnie linia 400 kV Ełk – Granica RP.