Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Mężczyzna odbywający karę za niewywiązanie się z umowy pożyczki i kradzieże  dostał przepustkę z więzienia na pogrzeb swej matki 
• Został tam doprowadzony przez Służbę Więzienną, w kajdankach na rękach i nogach 
• W tej sytuacji nie zdecydował się on pójść w kondukcie pogrzebowym do grobu
• Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela wobec konwojowanego

Na uroczystości pogrzebowe osadzony przybył pod konwojem. Do kaplicy doprowadzili go funkcjonariusze SW pod bronią; on sam miał skute ręce i nogi. Jak pisały media, nie zdecydował się pójść w kondukcie pogrzebowym do grobu matki, chcąc zachować godność.

RPO wystąpił do dyrektora zakładu karnego o wyjaśnienia. Dostał odpowiedź, że osadzony odbywał karę za niewywiązanie się z umowy pożyczki, usiłowanie kradzieży roweru, kradzież telefonów komórkowych i pendrive`a. Jego wniosek o zgodę  na udział w uroczystościach pogrzebowych matki dyrektor rozpatrzył  odmownie. Powołał się na negatywną prognozę społeczno-kryminologiczną i  obostrzenia epidemiczne.

Po skardze mężczyzny, sąd penitencjarny udzielił mu zgody na opuszczenie zakładu pod konwojem funkcjonariuszy SW. Sąd stwierdził, że okoliczności uzasadniające odmowę w postaci zagrożenia epidemicznego nie są istotniejsze od prawa skazanego do udziału w pogrzebie. 

Skazany udał się na pogrzeb, ale ostatecznie do końca w nim nie uczestniczył. Konwojujący funkcjonariusze zastosowali wobec niego tzw.  kajdanki zespolone. Dyrektor zakładu  uzasadnił to „względami prewencyjnymi”. Nie wskazał jednak żadnych szczególnych okoliczności. 

Ustawa o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej dopuszcza prewencyjne stosowanie środków przymusu bezpośredniego. Mają jednak one być używane w sposób niezbędny do osiągnięcia celów, proporcjonalnie do stopnia zagrożenia i przy wyborze środka o możliwie jak najmniejszej dolegliwości.

Kajdanki założone na nogi są zaś wysoce dolegliwe dla osadzonego, zwłaszcza gdy są stosowane w miejscu publicznym. Jest to odczuwane jako poniżające i stygmatyzuje w oczach osób postronnych. 

Użycie tego środka powinno być więc uzasadnione szczególnymi okolicznościami, których w ocenie Rzecznika w tej sprawie nie wykazano. A konwojujący strażnicy byli przecież uzbrojeni.

W efekcie RPO stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela wobec konwojowanego, o czym poinformował dyrektora zakładu karnego. 

BPW.517.87.2020