Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Sprawa, którą zajmuje się Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE), dotyczy zgodności dyrektywy UE regulującej podatek VAT w zakresie opodatkowania książek elektronicznych (tzw. e-booki) stawką podstawową, przy jednoczesnej możliwości zastosowania stawki obniżonej do wydawnictw tradycyjnych. 

Sprawa, która trafiła do TSUE, została wszczęta wnioskiem polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego (sprawa K 61/13).

RPO wniósł o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją niektórych pozycji załącznika do ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim wyłączają one stosowanie obniżonych stawek podatku do książek wydawanych w formie cyfrowej i innych publikacji elektronicznych. Sprawa trafiła do TSUE, ponieważ wysokość VAT na e-booki uregulowana jest na poziomie europejskim – w dyrektywie dotyczącej VAT (2006/112/WE) i TK nabrał wątpliwości, czy przepisy te są zgodne z prawem pierwotnym UE, w tym z Kartą Praw Podstawowych. Dyrektywa uznaje książki elektroniczne za usługę, a papierowe - jako sprzedaż towaru, stąd zróżnicowanie stawki. Dlatego w Polsce książki papierowe oraz audiobooki obłożone są stawką obniżoną 5 proc., a książki elektroniczne (e-booki) – zwykłą, 23 proc.

Opinia rzecznik generalnej Juliane Kokott, która może, ale nie musi być uwzględniona przez TSUE, przedstawiona została 8 września 2016 r. Rzecznik Generalna stwierdziła, że dyrektywa VAT jest ważna w zakresie, w jakim zastrzega obniżoną stawkę podatku do książek, gazet i czasopism drukowanych oraz książek cyfrowych, o ile dostarczane są na nośniku fizycznym. Zauważyła bowiem, że brak jest porównywalności takich publikacji z publikacjami drukowanymi, a prawodawca UE posiada uprawnienia dyskrecjonalne przy ocenie, w jakim stopniu wspomniane publikacje rzeczywiście ze sobą konkurują. W swojej opinii Juliane Kokott zwróciła m.in. uwagę, że między publikacjami cyfrowymi a publikacjami drukowanymi istnieje znaczna różnica pod względem potrzeby ich wspierania, która wynika z bardzo różnych kosztów dystrybucji, a tym samym ze względu na cel obniżonej stawki podatku dla publikacji, a mianowicie cel wspierania kształcenia obywateli Unii poprzez czytelnictwo książek, gazet i czasopism. W każdym razie to zróżnicowane traktowanie jest – jej zdaniem – obecnie uzasadnione. Wynika to w szczególności ze zgodnego z prawem celu prawodawcy unijnego, jakim jest ustanowienie specjalnego systemu opodatkowania usług elektronicznych. Rzecznik generalna nie dostrzegła również naruszenia zasady równego traktowania w stosowaniu obniżonej stawki podatku do książek cyfrowych dostarczanych na nośniku fizycznym, przy niestosowaniu obniżonej stawki w odniesieniu do książek cyfrowych dostarczanych elektronicznie.

Bez względu na to, jaki będzie wyrok TSUE w tej konkretnej sprawie, należy zaznaczyć, że argumenty podnoszone już wcześniej przez Rzecznika Praw Obywatelskich oraz inne podmioty znalazły już uznanie Komisji Europejskiej, podmiotu posiadającego wyłączną inicjatywę ustawodawczą w odniesieniu do legislacji Unii Europejskiej. W dniu 7 kwietnia 2016 r. Komisja Europejska przedstawiła Plan działania w sprawie podatku VAT – W kierunku jednolitego obszaru unijnego VAT. Czas na działanie (dokument COM(2016) 148 final), którego celem jest podjęcie na nowo dyskusji nad regulacją dotyczącą VAT, zaś dnia 1 grudnia 2016 r. ogłosiła projekt zmiany, przewidujący zrównanie stawek VAT na książki i czasopisma w formie elektronicznej i papierowej.

Trzeba też pamiętać, że wyrok TSUE będzie wiążący dla Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 61/13, co oznacza, że przy wydawaniu wyroku w tej sprawie TK będzie musiał uwzględnić odpowiedź dotyczącą oceny ważności dyrektywy VAT i na tej podstawie dokonać oceny zgodności przepisów polskiej ustawy z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny uczestniczy zatem w dialogu konstytucyjnym z innymi sądami konstytucyjnymi, a w szczególności z sądem konstytucyjnym UE. Relacje na linii prawo krajowe - prawo UE, a także pozycja Trybunału Konstytucyjnego w strukturze sądownictwa europejskiego ma szczególnie istotne znaczenie dla ochrony praw i wolności jednostki, w aspekcie poszanowania zasady praworządności w europejskiej przestrzeni prawnej.