Biuletyn Informacji Publicznej RPO

14 czerwca odbyła się rozprawa przed Wielką Izbą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na którym strony przedstawiły swoje argumenty. Rzecznika Praw Obywatelskich reprezentowali na rozprawie Mirosław Wróblewski, dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego oraz zastępca dyrektora tego zespołu Agnieszka Grzelak.

Adwokat Generalna Juliane Kokott przedstawi swoją opinię w tej sprawie 8 września 2016 r. Wyrok oczekiwany jest za kilka miesięcy.
Rozprawa dotyczyła zgodności unijnej dyrektywy z zasadą równości, stanowiącą ogólną zasadę prawa Unii oraz zawartą w art. 20 Karty Praw Podstawowych UE, w zakresie w jakim wyłącza ona możliwość zastosowania obniżonej stawki podatku VAT do publikacji elektronicznych (m.in. e-booków), z której mogą korzystać publikacje wydawane na nośnikach fizycznych.

Dlaczego VAT nie można zmienić na szczeblu krajowym?

Wysokość VAT na e-booki uregulowana jest na poziomie europejskim – w dyrektywie dotyczącej VAT (2006/112/WE). Książki elektroniczne uznaje ona za usługę, a papierowe - jako sprzedaż towaru, stąd zróżnicowanie stawki. Dlatego w Polsce książki papierowe oraz audiobooki obłożone są stawką obniżoną 5 proc., a książki elektroniczne (e-booki) – zwykłą, 23 proc.

Łamanie dyrektywy naraża dany kraj na bardzo wysokie kary finansowe. Aby zmienić przepisy, trzeba podejmować działania na szczeblu europejskim – albo tworząc koalicję rządów gotowych poprzeć zmiany, albo działając w ramach europejskiego systemu prawnego.

Polska od wielu lat prowadziła działania na obu tych poziomach.

Sprawa w Trybunale w Luksemburgu została wszczęta wnioskiem polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich z 2013 r. skierowanym do polskiego Trybunału Konstytucyjnego (sprawa K 61/13). Ponieważ rzecz dotyczy europejskich uregulowań, Trybunał Konstytucyjny zwrócił się w  lipcu 2015 r. z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sprawa C-390/15).

Równolegle 7 kwietnia 2016 r. Komisja Europejska przedstawiła Plan działania w sprawie podatku VAT – W kierunku jednolitego obszaru unijnego VAT. Czas na działanie (dokument COM(2016) 148 final). Celem jest podjęcie na nowo dyskusji nad regulacją dotyczącą VAT.

Jak może się zmienić prawo o VAT na e-booki

Prace na szczeblu unijnym zmierzają do zmiany dyrektywy o VAT. Po jej przyjęciu kraje członkowskie będą zmieniały swoje ustawy o VAT w ramach procesu implementacji, czyli wdrażania europejskiego prawa.

Wcześniej jednak Trybunał w Luksemburgu może wydać wyrok, w którym unieważni dyrektywę we wspomnianym zakresie. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości stanowić będzie odpowiedź na pytania polskiego Trybunału Konstytucyjnego, który będzie musiał w orzeczeniu zdecydować, jak na podstawie tej odpowiedzi rozstrzygnąć wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich.

Gdyby Trybunał Konstytucyjny wydał w tych okolicznościach wyrok, który nie zostałby opublikowany w Dzienniku Ustaw, stanowiłoby to nie tylko naruszenie Konstytucji, ale także zobowiązań traktatowych wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

Jak przypomniał podczas Zgromadzenia Ogólnego Trybunału Konstytucyjnego 20 kwietnia Adam Bodnar, Trybunał Konstytucyjny uczestniczy w funkcjonowaniu europejskiej przestrzeni konstytucyjnej i europejskiej przestrzeni sądowej. Relacje na linii prawo krajowe - prawo UE, Trybunał Konstytucyjny – Trybunał Sprawiedliwości UE, mają istotne znaczenie dla ochrony praw i wolności jednostki, dla poszanowania zasady praworządności w europejskiej przestrzeni prawnej.