Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- W mojej ocenie stopień ingerencji Komisji sejmowej w treść projektu Pana Prezydenta wymaga albo dokonania poważnej korekty uzasadnienia projektu ustawy o KRS, bądź też – co wydaje się w tej sytuacji rozwiązaniem najwłaściwszym – skorzystania z rozwiązania przewidzianego w art. 119 ust. 4 Konstytucji RP, że „wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu” – pisze Rzecznik Praw Obywatelskich do Prezydenta RP Andrzeja Dudy (VII.510.2.2017).

- Rozważenie przez Pana Prezydenta realizacji wskazanego postulatu jest w mojej ocenie uzasadnione treścią przyjętych przez Komisję poprawek odnośnie do wskazanego projektu ustawy o KRS, które w istotny sposób wpłynęły na ostateczny kształt zaproponowanych przez Pana Prezydenta rozwiązań legislacyjnych.

Większość uwag do prezydenckiego projektu zmian  Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił w piśmie z 31 października 2017 r. Teraz zwraca on uwagę Prezydenta na zagrożenia dla ochrony praw obywatelskich wynikające z przyjętych do projektu poprawek, a także na rozbieżności, które ujawniły się pomiędzy treścią uzasadnienia projektu nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa a brzmieniem przepisów w nim przewidzianych.

Rozbieżności między treścią przepisów projektu ustawy o KRS a treścią jego uzasadnienia

Sposób wyboru członków KRS spośród sędziów- co zakładał  Prezydent, a co chcieliby zrobić posłowie

Art. 1 pkt 1 projektu prezydenckiego przewidywał, że piętnastu członków Rady Sejm wybiera spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych przez Sejm RP, większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, na wspólną czteroletnią kadencję. W przypadku niemożności uzyskania konsensusu odnośnie do wyboru członków Rady miała być stosowana procedura dodatkowego wyboru w formie głosowania imiennego, co uniezależniłoby skład Rady od woli aktualnej większości parlamentarnej”

Poprawki Komisji sejmowej 28 listopada 2018 r. przewidują natomiast na zastąpieniu głosowania imiennego bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów w przypadku niemożności uzyskania konsensusu odnośnie wyboru członków Rady. To znacząco pogłębi się stopień upolitycznienia wyboru członków KRS będących sędziami.

W tym miejscu - niezależnie od tego zastrzeżenia - RPO przypomina stanowisko wyrażone wcześnie^[1], że pomysł odebrania władzy sądowniczej uprawnienia do wyboru sędziów-członków KRS i przekazania go władzy ustawodawczej skutkuje zwiększeniem ingerencji politycznej w zarządzanie wymiarem sprawiedliwości. W konsekwencji prowadzi do naruszenia art. 10 Konstytucji RP w związku z art. 173 Konstytucji RP, jak również z art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji RP.

Zapewnienie reprezentatywności KRS i jej społeczna akceptacja: co zakładał Prezydent w uzasadnieniu do projektu, a co jest w projekcie

W uzasadnieniu projektu Pana Prezydenta znalazło się stwierdzenie, że: „reprezentatywność Krajowej Rady Sądownictwa i jej społeczna akceptacja to właściwości zapewniające realizację jednego z najważniejszych praw człowieka gwarantowanych w Konstytucji, jakim jest prawo do sądu, realizowane przez bezstronny, niezawisły, niezależny i sprawiedliwy sąd. Proponuje się więc wprowadzenie w projekcie regulacji umożliwiającej reprezentację w Radzie, w miarę możliwości, sędziów należących do poszczególnych rodzajów i szczebli sądów”^[2].

W rzeczywistości jednak projekt nie zawiera jakichkolwiek gwarancji, że sędziowie każdego rodzaju i szczebla sądów zostaną wybrani do KRS.

Zapewnienie reprezentatywności KRS i jej społeczna akceptacja: co zakładał Prezydent, a co chcą zmienić posłowie

Jeśli chodzi o społeczną akceptację sposobu wyboru do KRS nowych członków spośród sędziów, to – zgodnie z projektem – udział społeczeństwa w kreowaniu jej składu wybieranego spośród sędziów ogranicza się do możliwości zgłoszenia kandydata na członka Rady przez grupę co najmniej 2000 obywateli.

Na posiedzeniu Komisji w dniu 28 listopada 2017 r. została przyjęta poprawka nr 2, która przewiduje możliwość zgłaszania kandydatów do KRS również przez grupę co najmniej 25 prokuratorów, adwokatów, radców prawnych lub notariuszy. Budzi to zastrzeżenia RPO, po prokuratorzy podlegają Ministrowi Sprawiedliwości - Prokuratorowi Generalnemu. Może się to skończyć więc tym, że do KRS zaproponowany zostanie przez prokuratorów kandydat, który jest sędzią delegowanym do Ministerstwa Sprawiedliwości, a więc również zależy do tego organu władzy wykonawczej.  A to może prowadzić  do naruszenia art. 10 Konstytucji RP w związku z art. 173 Konstytucji RP, jak również  z art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji RP.