Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dyskusji posłowie podkreślali, że RPO zajmuje się ogromną liczbą spraw (i może powinien jednak jakoś tę działalność ograniczyć). Rzecznik i jego przedstawiciele wyjaśniali posłom, że RPO zajmuje się tymi sprawami, z którymi ludzie się do niego zwracają, o ile tylko ma możliwości prawne i kompetencyjne. Na tym, polega cała tajemnica zakresu spraw, które opisuje w informacji rocznej.

Występując przed Komisją Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił kluczowe kwestie z Informacji. Przypomniał, że w 2015 r. zainicjował i w dalszym ciągu prowadzi program spotkań regionalnych, dzięki któremu regularnie spotyka się z mieszkańcami całego kraju. Rozwija sieć punktów przyjęć interesantów – w 2016 dołączyły do niej: Kielce, Szczecin i  Słupsk,  w 2017 - Łódź, a wkrótce -Kraków i Koszalin. RPO chciałby też otworzyć stałe biuro w Białymstoku (o ile Sejm zaakceptuje budżet na ten cel). Zmienia komunikację, by przełamywać ściśle prawniczą formę kontaktów z obywatelami.

Rzecznik Praw Obywatelskich współpracuje z wieloma instytucjami głęboko przekonany, że tylko takim wspólnym działaniem można osiągnąć korzystne zmiany dla obywateli.  Wśród instytucji, z którymi wspołpracuje, RPO wymienił:

• Zespół Analiz Systemowych Kancelarii Prezydenta
• Rzecznika Praw Dziecka (problem  nie alimentacji)
• Rzecznika Finansowego (kampania informacyjna o prawach i możliwościach stojących przed osobami, które zaciągnęły tzw. kredyt „frankowy”)
• Rzecznika Praw Pacjentów (w sprawie szpitali psychiatrycznych)
• Komisję Praworządności i Praw Człowieka Senatu
• Rzecznik Praw Obywatelskich współpracuje też z gronem wybitnych ekspertów, którzy tworzą sześć zespołów wspierających RPO wiedzą. Regularnie – w ramach zadań Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur – organizuje seminaria eksperckie w całym kraju dla policjantów, Służby Więziennej, pracowników Domów Pomocy Społecznej i wszystkich miejsc objętych kontrola prewencyjną RPO – bowiem jest głęboko przekonany, że w taki sposób buduje się kulturę braku akceptacji dla tortur i nieludzkiego traktowania

Jednocześnie – wskazując na najważniejsze problemy dotyczące praw człowieka w Polsce RPO zwrócił uwagę na  problem tortur i przemocy na komisariatach policji

Najważniejsze problemy dotyczące obywateli

1. Przemoc ze strony policji na komisariatach.

 Przygotowywany w 2016 r. raport RPO pokazał, że problem istnieje. Wiadomo też, co  należy zrobić, by do przemocy nie dochodziło. Najważniejszy jest dostęp do pomocy prawnej zaraz po zatrzymaniu.  Z tym postulatem RPO wystąpił do Ministra Sprawiedliwości w kwietniu 2017 r. Taka pomoc jest potrzebna osobom słabszym, mniej zamożnym.

2. Problem uciążliwych inwestycji środowiskowych – energetycznych, drogowych, przemysłowej hodowli zwierząt (fermy kurze).

To zjawisko stosunkowo nowe, ale jeżdżąc po kraju RPO widzi, jak bardzo jest dotkliwe dla ludzi. Decyzje środowiskowe zapadają bez uwzględnienia głosów lokalnych społeczności, a dzieje się tak często dlatego, że mieszkańcy nie znają przysługujących im praw, a samorządy nie dbają o rzetelność konsultacji. Brakuje też ważnych rozwiązań ogólnych (ustawa antyodorowa).

3. Problem reprywatyzacja

RPO w 2016 r. wystąpił  do Premier Beaty Szydło wskazując na pilną potrzebę przygotowania całościowej ustawy reprywatyzacyjnej. Inaczej nadal  sądy zmuszone będą orzekać na podstawie przepisów ogólnych, co  - z powodu np. braku przepisów chroniących lokatorów – stwarza sytuację uprzywilejowania tych, którzy mają lepszy dostęp do wyspecjalizowanych usług prawniczych

4. Problem bezdomności.

W kontekście praw lokatorów warty podkreślenia jest problem osób w kryzysie bezdomności.

RPO  powołał komisję ekspertów, przedstawia propozycje rozwiązań, koresponduje z członkami rządu. Widzi też, że problemowi bezdomności może pomóc program „Mieszkanie +”.

RPO współpracuje też z samorządowcami, bo widzi, że tam, gdzie władze samorządowe działają wspólnie z organizacjami pozarządowymi i kościelnymi,  problem bezdomności można minimalizować. Tam, gdzie takiej współpracy brakuje, nie ma nawet porządnych schronisk  dla osób w kryzysie bezdomności

Nadal problemem jest brak koordynacji wsparcia państwa dla takich osób (to widać np. w kwestiach pomocy zdrowotnej dla takich osób)

5. Ochrona obywateli przed inwigilacji

Jest zdaniem RPO niedostateczna, stąd wystąpienia RPO

6.Poprawa standardów rynku pracy

RPO dostrzega wiele pozytywnych zmian, m.in. stopniowe wychodzenie z umów innych niż o pracę,

8.Problem odbierania emerytur funkcjonariuszom służb mundurowych

Rzecznik otrzymał już w tej sprawie 1300 indywidualnych skarg

9. Niepłacenie alimentów.

Dzięki pracy zespołu ekspertów udało się wypracować wiele nowych rozwiązań. Z zadowoleniem RPO przyjął tegoroczną nowelizację art. 209 Kodeksu karnego (pozwala karać za niepłacenie alimentów nie więzieniem, ale ograniczeniem wolności w Systemie Dozoru Elektronicznego, czyli tzw. obrączek – rodzic może więc pracować i spłacać dług wobec dziecka)

10. Kwestie ochrony zdrowia.

RPO stara się identyfikować najważniejsze problemy. Dziś jego zdaniem to: standardy opieki okołoporodowej, bezpieczeństwa pacjentów brak pielęgniarek, kolejki do świadczeń, stan ochrony zdrowia psychicznego (niewykonanie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego – wnioski z raportu NIK).

11. Ochrona kobiet przed przemocą

Wiele jest tu do zrobienia, istotną zmianę niedawno zapowiedziało Ministerstwo Sprawiedliwości – chodzi o usprawnienie organizacji przesłuchań ofiar gwałtów (dziś bowiem zdarza się im czekać na takie przesłuchanie nawet trzy miesiące)

12. Problemy dyskryminacyjne. RPO wymienił:

1. Wzrost liczby spraw dotyczący znieważania lub nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych. To coraz częściej przeradza się w realne akty przemocy
2. szykanowanie organizacji zajmujących się prawami osób LGBT (ataki na organizacje)
3. traktowanie osób z niepełnosprawnościami („temat rzeka”). Nadal nie został wykonany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który za niekonstytucyjne uznał przepisy, które wysokość pomocy dla opiekuna uzależniają od tego, kiedy doszło do niepełnosprawności (niepełnosprawność orzeczona w dorosłości oznacza dziś dużo niższe wsparcie dla opiekuna). Problem tylko trochę załatwiają sądy administracyjne orzekając w indywidualnych sprawach zgodnie z wyrokiem TK.

13. Sprawy generalne. RPO wymienił:

1. jakość procesu legislacyjnego – niedotrzymywanie standardów konsultacji, niebranie ich pod uwagę – to nie sprzyja ochronie praw obywateli.
2. trwający kryzys wokół Trybunału Konstytucyjnego, który jest podstawowym mechanizmem ochrony praw i wolności obywatelskich