Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar wysłał 29 lipca dwa listy: do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry i do redakcji portalu wPolityce.

To reakcja na artykuł w portalu „Polski sąd w służbie LGBT?! Zapadł pierwszy w Polsce, skandaliczny wyrok za odmowę wykonania usługi homoseksualistom. Oczywiście w imię wolności... ” z 26 lipca 2016 r., i wydane tego samego dnia na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości oświadczenie w tej sprawie.

- Zgodnie z art. 32 ust. 2 Konstytucji nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Zakaz dyskryminacji wyrażony w Konstytucji jest bardzo szeroki - obejmuje zakaz nierównego traktowania ze względu na jakąkolwiek przesłankę i we wszystkich obszarach życia politycznego, społecznego i gospodarczego – pisze RPO. Dlatego, jak wskazuje w liście do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry, z dużym niepokojem przyjął jego oświadczenie w sprawie możliwości ograniczenia dostępu do oferowanych publicznie usług osobom nieheteroseksualnym.

Zaś do redaktorki naczelnej portalu wPolityce Marzeny Nykiel, rzecznik przekazuje wyjaśnienia dotyczące przepisów obowiązujących w Polsce: - Jako Rzecznik Praw Obywatelskich, który pełni jednocześnie funkcję organu do spraw równego traktowania, w nawiązaniu do artykułu zwracam się z uprzejmą prośbą o przyjęcie poniższych informacji - pisze.

Skargi, jakie trafiają do Biura RPO, pokazują, jak ważna jest zasada równego traktowania. To ona pozwala mu interweniować w przypadku

• odmowy wynajmu mieszkania kobiecie, która samodzielnie wychowywała dzieci;
• wyproszenia z restauracji kobiety, która karmiła piersią dziecko;
• zmuszenia przez biuro podróży osoby starszej do samodzielnej podróży samochodem z uwagi na to, że autokarem podróżowały na narty wyłącznie osoby młode,
• odmowy wstępu na basen ojca z kilkuletnią córką.
• Inny przykład - na podstawie obowiązujących w Polsce przepisów sąd nałożył grzywnę na właściciela sklepu obuwniczego w Tarnobrzegu, który odmówił obsłużenia klientki poruszającej się na wózku.

We wszystkich tych sprawach wyłączną przyczyną odmowy wykonania usługi była cecha klienta, która nie spodobała się usługodawcy.

Co nas broni?

Kodeks wykroczeń – art. 138

Przepis ten stanowi: „Kto, zajmując się zawodowo świadczeniem usług, żąda i pobiera za świadczenie zapłatę wyższą od obowiązującej albo umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia świadczenia, do którego jest obowiązany, podlega karze grzywny”. Regulacja ta opiera się na założeniu, że usługodawca nie ma prawa kategoryzowania czy selekcjonowania klientów wyłącznie w oparciu o ich cechę osobistą, która pozostaje bez wpływu na stosunki handlowe, taką jak w szczególności:

• płeć,
• wiek,
• niepełnosprawność,
• religia,
• światopogląd,
• rasa,
• narodowość,
• pochodzenie etniczne,
• a także orientacja seksualna.

Ustawa o RTV

Polskiemu prawu nie jest obce odnoszenie się do kwestii orientacji seksualnej w kontekście zakazanej przesłanki dyskryminacyjnej.

Warto tu wskazać art. 16b ust. 3 pkt 2 ustawy o radiofonii i telewizji. Przepis ten zakazuje przekazu handlowego, który zawierałby treści dyskryminujące ze względu na rasę, płeć, narodowość, pochodzenie etniczne, wyznanie lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek oraz orientację seksualną. Przepis ten wyraźnie odnosi się do relacji cywilno-prawnych.

Ustawa o równym traktowaniu

Niezależnie od możliwości ukarania usługodawcy grzywną na podstawie Kodeksu wykroczeń, osoba, która doświadczyła dyskryminacji, może domagać się odszkodowania i zadośćuczynienia w oparciu o przepisy ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania lub Kodeksu cywilnego.

Ustawa o równym traktowaniu umożliwia jednakże wyłącznie dochodzenie odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania w dostępie do usług ze względu na płeć, rasę pochodzenie etniczne lub narodowość. Rzecznik Praw Obywatelskich zakwestionował zgodność przepisów tej ustawy z Konstytucją i Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych i 31 marca 2016 r. skierował wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie nieuzasadnionego ograniczenia kręgu podmiotów uprawnionych do domagania się odszkodowania na podstawie ustawy o równym traktowaniu.

Obecnie bowiem osobom, które doświadczyły dyskryminacji w dostępie do usług ze względu na inne cechy, niż wymienione w ustawie - np. ze względu na

• niepełnosprawność,
• wiek,
• religię,
• światopogląd
• orientację seksualną

nie przysługuje ochrona prawna na podstawie tej ustawy. Mogą one żądać natomiast naprawienia szkody i krzywdy wywołanej naruszeniem zasady równego traktowania na podstawie przepisów ogólnych Kodeksu cywilnego - nie skorzystają jedynie z prostszej ścieżki przewidzianej w ustawie o równym traktowaniu.

LGBT przed wizytą Papieża – co o prawach osób LGBT mówi papież Franciszek

Opisana przez portal wPolityce sprawa odmowy świadczenia usług organizacji pozarządowej działającej na rzecz praw osób LGBT stanowi zatem niezgodną z prawem dyskryminację przez skojarzenie ze względu na cechę osobistą - orientację seksualną w dostępie do usług.

Choć sama organizacja nie nosi cechy chronionej, to poprzez skojarzenie jej z tą cechą stała się obiektem dyskryminacji. Z uwagi zaś na szeroki zakres zakazu dyskryminacji, o którym mowa w Konstytucji, nie ma powodu, dla którego ochrona prawna, której sądy udzieliły w opisanych wyżej sprawach ofiarom dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność i pochodzenie etniczne, miałaby nie przysługiwać ofiarom dyskryminacji ze względu na orientację seksualną.
Rzecz dotyczy wyroku nakazowego w sprawie odmowy wydrukowania rollupu dla organizacji działającej na rzecz osób LGBT przed wizytą Ojca Świętego w Polsce.

Warto więc może przypomnieć, że Papież Franciszek wielokrotnie sprzeciwiał się marginalizacji i wykluczeniu osób homoseksualnych – np. 26 czerwca, wracając do Rzymu z Armenii powiedział, że „osoby homoseksualne nie powinny być dyskryminowane”, a Kościół i chrześcijanie powinni przeprosić za niewłaściwe zachowanie względem nich – pisze Adam Bodnar.