Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ludzie skarżą się na hałas w Warszawie, powodowany przez wzmożony ruch drogowy
• Jest to odczuwalne szczególnie w Śródmieściu, gdzie praktycznie niemożliwe jest normalne funkcjonowanie w mieszkaniach przy otwartych oknach
• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do prezydenta stolicy Rafała Trzaskowskiego o informacje dotyczące stopnia realizacji odpowiednich programów, zwłaszcza z perspektywy krótkookresowej do 2023 r. 
• Pyta też o harmonogram procedowania Programu ochrony środowiska na lata 2025-2030 w kontekście hałasu 
• AKTUALIZACJA 17.12.2024: Szczegóły działań Biura Ochrony Środowiska Urzędu m.st. Warszawy przedstawiła w odpowiedzi dyrektor Biura Dorota Julia Jedynak. M.in. podjęto działania dla poprawy klimatu akustycznego, zwłaszcza w kontekście hałasu komunikacyjnego, jako głównego źródła uciążliwości dla mieszkańców.

Do Biura RPO wpływa coraz więcej skarg na hałas, z jakim na co dzień mierzą się mieszkańcy Warszawy, zwłaszcza w Śródmieściu.
Skarżący wskazują, że jego źródłem jest przede wszystkim wzmożony ruch drogowy, głównie samochodów osobowych i motocykli. 

Powoduje to, że praktycznie niemożliwe jest normalne funkcjonowanie w pomieszczeniach mieszkalnych przy otwartych oknach, co utrudnia np. wietrzenie i przebywanie w mieszkaniach w upalne dni. Hałas jest uciążliwy także dla osób korzystających z miejskich terenów rekreacyjnych. Uwagę na problem zwracają także media.

W świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka prawo do życia w środowisku wolnym od uciążliwości hałasowych jest traktowane jako jedno z podstawowych praw człowieka, do którego zagwarantowania zobowiązane zostały wszystkie państwa, ratyfikując EKPC. Zgodnie zaś z art. 68 ust. 4 Konstytucji RP, zapobieganie negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska spoczywa na władzach publicznych - zarówno szczebla centralnego jak i lokalnego.

Rzecznikowi wiadomo, że władze Warszawy dostrzegają wagę problemu, jak i pilną potrzebę jego rozwiązania. W Uchwale nr XLVII/1470/2021 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z 15 kwietnia 2021 r. w sprawie uchwalenia Programu ochrony środowiska dla m.st. Warszawy na lata 2021-2024 wskazano, że podstawowym źródłem ponadnormatywnego hałasu w Warszawie jest ruch drogowy - „Nadmierny długookresowy hałas dotyka ok. 104 tys. mieszkańców Warszawy. Główny problem stanowi hałas komunikacyjny - drogowy. Ok. 6% warszawianek i  warszawiaków żyje na terenach, na których przekroczony jest jego dopuszczalny poziom”.

W Programie tym jako słabe strony wymieniono „wysokie narażenie na hałas powodowany przez transport komunikacyjny, w tym głównie drogowy oraz niewystarczający dla ochrony środowiska przed hałasem zakres wykorzystywania zasad planowania przestrzennego oraz rozwiązań technicznych przy projektowaniu budynków”. Za realne zagrożenie uznano dalszy wzrost natężenia ruchu samochodowego, w tym tranzytowego. 

W ramach celów szczegółowych Programu przyjęto m.in. „poprawę klimatu akustycznego przez ograniczenie oddziaływania hałasu komunikacyjnego”. Zgodnie z postanowieniami Programu ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy z 2018 r. kluczową rolę miały odgrywać działania strategiczne: 

• planowanie i gospodarka przestrzenna uwzględniająca problemy akustyczne; 
• polityka transportowa, w tym: budowa obwodnic, poprawa płynności ruchu z wykorzystaniem tzw. „zielonej fali"; 
• wprowadzanie ograniczeń dla ruchu, ograniczanie prędkości, zakaz ruchu pojazdów ciężkich na wybranych drogach lub w wytypowanych obszarach miasta, wspieranie i popularyzacja cichej komunikacji miejskiej, w tym wprowadzenie priorytetów dla komunikacji autobusowej i tramwajowej, wprowadzenie stref płatnego parkowania, systematyczna wymiana taboru komunikacji zbiorowej na pojazdy cichsze, w tym wymiana autobusów o napędzie spalinowym na autobusy o napędzie elektrycznym, oraz edukacja ekologiczna, w tym promocja transportu rowerowego.

W perspektywie krótkookresowej (do 2023 r.), w zakresie hałasu drogowego, zrealizowane miały być następujące działania: 

• wymiana nawierzchni na cichą, 
• doraźne kontrole i montaż urządzeń do pomiarów prędkości w celu egzekwowania ograniczenia dopuszczalnej prędkości (występowanie o podjęcie działań do Policji i GITD),
• montaż ekranów akustycznych, 
• jako środki służące zaradzeniu hałasu tramwajowego wymieniono modernizację, remont i przebudowę torowisk wraz z utrzymaniem ich dobrego stanu technicznego poprzez m.in. regularne szlifowanie szyn.

Marcin Wiącek zwraca się do Prezydenta Warszawy o wyjaśnienie stopnia realizacji tych działań, zwłaszcza z perspektywy krótkookresowej (jeśli zostały one osiągnięte). Prosi o wskazanie, czy - a jeśli tak, to w jakim stopniu - przełożyło się to na polepszenie klimatu akustycznego w Warszawie, nie wyłączając centrum miasta. Pyta też, jak udało się poszerzyć zakres wykorzystywania zasad planowania przestrzennego oraz rozwiązań technicznych przy projektowaniu budynków - o ile to zostało dokonane. 

Ponadto RPO prosi o informacje ws. harmonogramu procedowania Programu ochrony środowiska na lata 2025-2030 i jego założeń w kontekście ograniczania hałasu komunikacyjnego. Jakkolwiek projekt nowego Programu jest jeszcze w fazie konsultacji, to ważne czy planowane jest ponowienie w nim postanowień poprzedniego, czy też, w związku z jego ewaluacją, rozważane są dodatkowe rozwiązania (a jeśli tak, to jakie).

Rzecznik pyta również, w jakim zakresie nowelizacja przepisów stosowanych przy realizacji inwestycji budowlanych - dokonana ustawą z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw -   przełoży się na ustalenia projektowanego Programu i czy przyczyni się do wzmocnienia działań władz stolicy nakierowanych na poprawę klimatu akustycznego miasta lub przynajmniej zahamowanie jego pogorszenia.

Odpowiedź Doroty Julii Jedynak, dyrektor Biura Ochrony Środowiska

Prezydent m.st. Warszawy realizuje zadania dotyczące polityki walki z hałasem w zakresie posiadanych kompetencji. Kluczowym jej elementem jest sporządzanie strategicznych map hałasu  (SMH) co 5 lat. Obrazuje ona wpływ poszczególnych źródeł hałasu takich jak transport (drogowy kolejowy tramwajowy), obiektów oraz instalacji klasyfikowanych jako przemysłowe i lotnisk w mieście. Dodatkowo, przedstawia tereny narażone, dla których wartości dopuszczalnych poziomów hałasu określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.

Na podstawie sporządzonej w 2017 roku SMH, przyjęto Program ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy . Spośród propozycji celów krótkookresowych (do 2023 r.), ujętych w ww. Programie, dotyczących redukcji poziomu hałasu drogowego, zrealizowano 40 % zaplanowanych działań. Propozycje celów krótkookresowych (do 2023 r.) dotyczących redukcji poziomu hałasu tramwajowego, zostały zrealizowane w 50 %. Część zadań jest w fazie projektowej, co oznacza, że realizacja nastąpi w terminie późniejszym niż wskazano w Programie. Niektóre zadania nie zostały zrealizowane z powodu braku wystarczających funduszy lub braku możliwości oszacowania kosztów.

Niemniej jednak, to co udało się zrealizować, w realnym stopniu przełożyło się na polepszenie klimatu akustycznego w Warszawie. Warszawa podjęła  szereg działań mających na celu poprawę klimatu akustycznego, szczególnie w kontekście hałasu komunikacyjnego, jako głównego źródła uciążliwości dla mieszkańców.

Na wybranych ulicach, wprowadzono nasadzenia roślinne wzdłuż ulic, wymieniono nawierzchnię na bardziej cichą, co znacząco zmniejszyło poziom hałasu. Nowe nawierzchnie są zaprojektowane tak, aby redukować hałas generowany przez ruch pojazdów. Ograniczeniu hałasu z komunikacji miejskiej służy także wymiana taboru na autobusy elektryczne. Spółka Tramwaje Warszawskie prowadziła prace profilowania szyn, przetaczania obręczy kół tramwajowych, smarowania kontaktu koło z szyną oraz montażu w kołach tramwajów absorberów hałasu. Dzięki realizacji inwestycji mających na celu ochronę przed hałasem udział mieszkanek i mieszkańców miasta narażonych na ponadnormatywny, średnioroczny poziom hałasu drogowego zmniejszył się (od 2017 roku) o 3 punkty procentowe do 3%. Takie zmniejszenie poziomu narażenia było zakładane w Programie (Poś) jako wskaźnik do osiągnięcia do końca 2024 r.

Aktualnie są dostępne dane z SMH, która została wykonana w czerwcu 2022 r. Hałas drogowy jest niezmiennie dominującym źródłem hałasu w Warszawie. (...)

Za opracowanie programu ochrony środowiska przed hałasem obecnie odpowiada Marszałek Województwa Mazowieckiego . Na podstawie strategicznych map hałasu został stworzony program ochrony środowiska przed hałasem (POSPH). Zawiera on katalog działań ograniczających uciążliwości hałasowe w perspektywie do 2029 roku oraz działań długookresowych po 2029 roku, wyznaczanych m.in. na podstawie SMH. Załącznik nr 4 do uchwały nr 49/24 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 16 lipca 2024 r. dotyczy programu ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy.

Natomiast obowiązkiem  Prezydenta m.st. Warszawy jest sporządzenie Programu ochrony środowiska dla m.st. Warszawy. Uwzględniane są w nim wszystkie aspekty dotyczące środowiska w mieście, również kwestie zagrożenia hałasem. Poś nie jest aktem prawa miejscowego, nie posiada takiego umocowania w obowiązujących przepisach prawa jakie posiadać będzie Plan Ogólny dla m.st. Warszawy.

Niemniej jednak, Poś wykonuje założenia Strategii Warszawa #2O3O , a po uchwaleniu nowych dokumentów, zostanie opracowana ewentualna aktualizacja, w przypadku potrzeby dostosowania Poś do nowych wytycznych wynikających z dokumentów powołanych do życia w niedalekiej przyszłości.

Aktualnie trwają prace nad dokumentem Poś na lata 2025-2030. Planowane jest jego uchwalenie w I kwartale 2025 roku.

Załącznik nr 2 do projektu Poś - Harmonogram rzeczowo-finansowy, w kierunku nr 2.2 - hałas, zawiera katalog zadań zaplanowanych do realizacji do końca 2030 roku. Działania te są zbieżne z ujętymi w przyjętym przez Marszałka Województwa Mazowieckiego programie ochrony środowiska przed hałasem (POSPH). Nowy Poś na lata 2025-2030 przewiduje również dodatkowe zadania ograniczające hałas, które nie zostały ujęte w POSPH.

Konsultacje społeczne projektu Programu, które trwały do 16 września 2024 r., jasno pokazały konieczność szukania nowych rozwiązań, jak również aktualizacji istniejących i wypracowania nowych standardów. Mieszkańcy dostrzegają problem hałasu, i kwalifikują go jako jedno z ważniejszych zagrożeń ochrony środowiska w Warszawie. W raporcie z konsultacji , zostało zawarte podsumowanie oraz ustosunkowanie się do uwag i wniosków mieszkańców.

Niezależnie od powyższego, Warszawa nieustannie prowadzi wiele działań, które oprócz obowiązków ustawowych, stanowią ważny element usprawnienia systemu zarządzania środowiskiem, również w kontekście wzmocnienia działań, które przyczynia się do poprawy klimatu akustycznego miasta.

Decyzje środowiskowe wydawane przez Prezydenta m.st. Warszawy lub zarząd dzielnicy zawierają warunki dotyczące korzystania ze środowiska. Te warunki są istotne zarówno w fazie realizacji, jak i eksploatacji lub użytkowania przedsięwzięcia. Ich celem jest zapewnienie, że realizacja projektu będzie przebiegać zgodnie z wymogami ochrony środowiska na każdym etapie. 

Biuro Ochrony Środowiska Urzędu m.st. Warszawy w 2024 roku wydało aktualizację poradnika dla inwestora "Warszawska decyzja środowiskowa".

W ramach procedur planistycznych, tj. tworzenia nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, jak również wydawania decyzji o warunkach zabudowy, podejmowane są działania mające na celu zapewnienie, że wszelkie inwestycje realizowane na terenie miasta będą zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz przepisami ochrony środowiska.

Każdy z tych dokumentów zwraca uwagę na wymogi zachowania dobrego klimatu akustycznego. W strukturach Urzędu m.st. Warszawy funkcjonuje roboczy zespół ds. koordynacji działań związanych z ochroną przed hałasem, powstałym w wyniku użytkowania dróg na obszarze m.st. Warszawy. W jego skład wchodzą przedstawiciele Urzędu m.st. Warszawy (Biura Ochrony Środowiska, Biura Zarządzania Ruchem Drogowym, Biura Infrastruktury), jednostek organizacyjnych (Zarządu Zieleni m.st. Warszawy, Zarządu Oczyszczania Miasta, Zarządu Dróg Miejskich, Stołecznego Zarządu Rozbudowy Miasta) oraz spółki Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o.

Na cyklicznych spotkaniach omawiane są wnioski mieszkańców. Analizowane są także możliwe do zastosowania środki technicznej ochrony przed hałasem komunikacyjnym w poszczególnych lokalizacjach. Podejmowane są ustalenia dotyczące właściwości jednostek udzielających odpowiedzi zainteresowanym mieszkańcom. Prowadzimy korespondencję z jednostkami i organami oraz udzielamy wyjaśnień mieszkańcom.

Niemniej jednak, napotykamy trudności wynikające z kształtu obecnie obowiązujących przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska . Wyraźnym przykładem jest tu brak regulacji dotyczących pojedynczych zdarzeń akustycznych, tj. jednego przejazdu motocykla lub samochodu. Przepisy regulujące poziom hałasu pojazdów (generowany np. przez motocykle) zawarte są w rozporządzeniu wykonawczym  do ustawy Prawo o ruchu drogowym . Określa ono maksymalny poziom hałasu m.in. od motocykli. Poziom ten sprawdzany jest podczas badań technicznych lub podczas postoju pojazdu i wykonywany jest przez policję. Aktualnie w obowiązujących przepisach poziom emisji hałasu zewnętrznego wykonuje się podczas postoju pojazdu i brak jest innych regulacji w tym zakresie. Miasto zwraca się często do Stołecznej Policji o zwiększenie kontroli w konkretnym rejonie, jednak takie kwestie można również zgłaszać bezpośrednio do Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Stołecznej Policji.

V.7203.49.2024