Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W okolicy historycznego starego miasta Szczecina obowiązuje płatne parkowanie
• Za naruszenie regulaminu strefy kierowcy muszą płacić opłaty dodatkowe
• Wprowadzone na tym obszarze zasady parkowania i naliczania opłat budzą wątpliwości
• Rzecznik ma wątpliwości czy Rada Miasta Szczecina miała uprawnienie do ich wprowadzenia

Dlatego RPO Marcin Wiącek skarży do sądu administracyjnego przepisy regulaminu parkowania wprowadzony przez Radę Miasta Szczecina w okolicy historycznego starego miasta. Zdaniem Rzecznika regulamin Strefy Zamieszkania Stare Miasto, może naruszać szereg przepisów dwóch ustaw - o samorządzie gminnym i o gospodarce komunalnej.

Wątpliwe przepisy regulaminu

Uchwalony w 2020 roku regulamin wprowadza zasadę, że na obszarze starego miasta w Szczecinie korzystanie z miejsc parkingowych jest płatne w dni robocze w określonych godzinach, a kierowca ma obowiązek umieszczenia biletu za przednią szybą w sposób umożliwiający jego odczytanie.  

Z treści regulaminu wynika ponadto, że z momentem zaparkowania samochodu w strefie, na miejscu do tego wyznaczonym, zostaje zawarta umowa o odpłatne korzystanie z miejsca parkingowego na zasadach określonych w regulaminie i na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. 

Regulamin przewiduje też opłatę dodatkową (karę umowną) za to, że parkujący nie umieścił ważnego biletu parkingowego w widocznym miejscu w samochodzie i za parkowanie poza miejscami wyznaczonymi.

To właśnie sposób wprowadzenia opłaty dodatkowej wzbudził największe zastrzeżenia rzecznika. 

Naruszenie ustawy o samorządzie gminnym

RPO zauważa, ze podstawą do wprowadzenia opłat za parkowanie są przepisy ustawy o samorządzie gminnym. Na ich podstawie organ gminy może określać zasady korzystania z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, w tym reguły zachowania się na terenie takich obiektów. Zaliczają się do nich miejsca parkingowe. 

Tymczasem przyjęty w Szczecinie regulamin, oprócz wprowadzenia takich reguł, określa dodatkowo sankcje w postaci opłaty dodatkowej (kary umownej) - za naruszenie jego przepisów (tj. nieumieszczenie biletu parkingowego za szybą pojazdu) - oraz za zachowanie, które nie jest naruszeniem tych przepisów (tj. za parkowanie pojazdu poza miejscami wyznaczonymi do parkowania).

Oznacza to, że Rada Miasta Szczecina uchwaliła w regulaminie przepisy, których uchwalić nie powinna, ponieważ nie pozwala na to ustawa o samorządzie gminnym. Ustawa ta nie upoważnia bowiem organów gminy do wprowadzenia tego typu sankcji cywilno-prawnych nakładanych na użytkowników strefy parkowania.

Naruszenie ustawy o gospodarce komunalnej

Regulamin narusza również przepisy ustawy o gospodarce komunalne, które upoważniają organy gminy m.in. do ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Zdaniem Rzecznika, ustalona w regulaminie opłata dodatkowa (kara umowna) nie jest opłatą pobieraną z tytułu korzystania z gminnego obiektu użyteczności publicznej (drogi wewnętrznej) ani też opłatą za usługi komunalne (za świadczenie usług parkingowych). A to dlatego, że jest naliczana za pozostawienie pojazdu poza miejscem parkingowym, czyli w miejscu gdzie nie są świadczone usługi parkowania.

Wynika z tego, że opłaty dodatkowe nie są formą odpłatności za korzystanie z miejsca parkowania pojazdu, lecz spełniają w istocie funkcję represyjną, mającą cechy kary pieniężnej. Są rodzajem sankcji o charakterze cywilno-prawnym.

A tymczasem ustawa o gospodarce komunalnej nie przyznaje radzie gminy kompetencji do wprowadzenia opłat dodatkowych mających charakter kary pieniężnej.

Wnioski RPO

Zdaniem Rzecznika ani przepisy ustawy o samorządzie gminnym, ani też przepisy ustawy o gospodarce komunalnej, ani kodeks cywilny nie dają organom gminy uprawnień do ustalenia opłaty dodatkowej jako kary umownej za parkowanie pojazdów niezgodnie z regulaminem.

Wątpliwości rzecznika budzi również przyjęta konstrukcja prawna polegająca na zawarciu umowy cywilnoprawnej za parkowanie samochodu w strefie. Inny charakter mają bowiem opłaty które wynikają z tego typu umów, a inny opłaty ustalane przez organy gminy na podstawie prawa publicznego.

Gmina, która występuje jako organ administracji publicznej, wydający akty prawa miejscowego na podstawie uprawnień nadanych im na mocy prawa publicznego ma całkowicie odmienną pozycję od tej właściwej dla stosunków cywilnoprawnych.

Z tych wszystkich powodów RPO zdecydował się wnieść skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na przepisy Regulaminu Strefy Zamieszkania Stare Miasto w Szczecinie i chce, aby sąd stwierdził że są one nieważne.

V.565.224.2021