Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Konsumenci dostali sądowy nakaz zapłaty na rzecz banku ponad 800 tys. zł za niespłacony kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego
• Sąd, który wydał nakaz zapłaty, nie zbadał z urzędu czy umowa ma charakter konsumencki i czy występują w niej klauzule niedozwolone – choć miał taki obowiązek wynikający ze standardów przyjętych w UE
• Takie procedowanie sądu sprzeciwia się konstytucyjnej zasadzie sprawiedliwości społecznej i prowadzi do pozbawienia możliwości obrony praw pozwanych konsumentów przed sądem
• Dlatego RPO kieruje skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego, w której wnosi o uchylenie nakazu zapłaty

Konsumenci wzięli 16 lat temu 330 tys. zł kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego (CHF). Został on przeznaczony na zakup działki i budowę domu. Jak przestali go spłacać, bank wezwał ich do spłaty zadłużenia, które wyliczył na ponad 800 tys. zł, a następnie wystąpił do sądu o nakaz zapłaty wierzytelności wraz z odsetkami. Sąd taki nakaz wydał, a po jego uprawomocnieniu się komornik wszczął na jego podstawie postępowanie egzekucyjne.

Rzecznik Praw Obywatelskich, jako organ stojący na straży wolności i praw człowieka i obywatela, uznał nakaz zapłaty za niesprawiedliwy i naruszający zasady współżycia społecznego, co powoduje negatywne konsekwencje w sferze praw i wolności obywatelskich pozwanych konsumentów. W związku z tym, mając na uwadze, że pozwanym nie przysługuje żaden środek odwoławczy, postanowił wystąpić ze skargą nadzwyczajną do Sądu Najwyższego.

RPO wskazuje w skardze na poważne uchybienia postępowania sądowego i zwraca uwagę, że sąd nie mógł wydać nakazu zapłaty nie badając wcześniej z urzędu samej umowy kredytu. Ma taki obowiązek wynikający ze standardów przyjętych w Unii Europejskiej.

Sąd powinien skierować sprawę na rozprawę i zbadać czy nakaz zapłaty, o który występuje bank, nie będzie naruszał unormowań chroniących konsumentów przed nieuczciwymi postanowieniami umowy. Odmienne postępowanie prowadzi do zachwiania równowagi w sferze ochrony prawnej konsumentów. Wspiera też działania przedsiębiorcy nakierowane na wykorzystanie słabszej pozycji konsumentów, którzy nie są w stanie się skutecznie bronić. Takie procedowanie sądu pozostaje w sprzeczności z zasadą lojalności państwa wobec obywateli w procesie stosowania prawa.

Sprawiedliwość społeczna wymaga takiego prowadzenia procesu sądowego, aby pozwani, mogli rzeczywiście bronić swoich praw. W niniejszej sprawie tak się nie stało. Mimo spoczywającego na sądzie, wynikającego z zobowiązań Polski jako kraju członkowskiego Unii Europejskiej, obowiązku ustalenia, czy sprawa ma charakter konsumencki, a w przypadku pozytywnej konkluzji, zbadania z urzędu klauzul stosowanych przez przedsiębiorcę treści umowy kredytu, sąd nie sprostał tym wymaganiom.

Konieczność zapewnienia skutecznej ochrony konsumentom oznacza, że w przypadku zainicjowania przed sądem postępowania nakazowego/upominawczego, sąd z urzędu ma obowiązek każdorazowo zweryfikować postanowienia umowy kredytu pod kątem ich abuzywnego charakteru, zwłaszcza w sytuacji, gdy umowa ta została załączona do pozwu. Posiadając takie informacje sąd z łatwością mógł ustalić, że sprawa dotyczy umowy konsumenckiej, co obligowało go do skierowania sprawy do postępowania zwykłego tak, aby zbadać, czy postanowienia umowy kredytu nie są niedozwolone.

Przez to, że sprawa nie została skierowana do postępowania zwykłego, nakaz zapłaty wykorzystany został jako instrument, który zwiększył dysproporcje pomiędzy stronami umowy. W ten sposób sąd, którego obowiązkiem jest m.in. ochrona konsumentów, wsparł działania przedsiębiorcy nakierowane na wykorzystanie słabszej pozycji konsumenta, który nie był w stanie się skutecznie bronić.

Akceptacja praktyki orzeczniczej, polegającej na wydawaniu nakazu zapłaty przeciwko konsumentowi na podstawie samej tylko treści wyciągu z ksiąg bankowych przedstawionego przez przedsiębiorcę, bez kontroli treści umowy, na podstawie której doszło do jego wystawienia, w ocenie Rzecznika może prowadzić do powstania mechanizmu obejścia Dyrektywy 93/13 i zagrozić zbiorowym interesom konsumentów.

Podsumowując, w ocenie Rzecznika, procedowanie sądu w niniejszej sprawie sprzeciwia się konstytucyjnej zasadzie sprawiedliwości społecznej i prowadzi do pozbawienia możliwości obrony praw pozwanych konsumentów przed sądem.

RPO wnosi o uchylenie nakazu zapłaty w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd okręgowy. Wnosi też o wstrzymanie wykonania zakwestionowanego nakazu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania wywołanego skargą nadzwyczajną, aby zapobiec poniesieniu przez pozwanych niepowetowanej szkody.

V.511.547.2021