Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Senat pracuje nad własnym projektem likwidacji Rady Mediów Narodowych i przywrócenia Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji  kompetencji powoływania rad nadzorczych i zarządów w TVP i Polskim Radiu
• Projekt w sposób właściwy wykonuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 grudnia 2016 r. – ocenia Rzecznik Praw Obywatelskich
• RPO proponuje, by przywrócić także poprzedni konkursowy tryb wyboru rad nadzorczych i członków zarządów, kadencyjność zarządów oraz procedurę uchwalania statutu spółek publicznej radiofonii i telewizji

Rzecznik wiele razy wskazywał, że praprzyczyną obecnych problemów wokół mediów publicznych jest zignorowanie wyroku TK z 13 grudnia 2016 r. (sygn. akt  K13/16).

Wyrok TK z 13 grudnia 2016 r.

Z wniosku RPO i grupy posłów TK - pod przewodnictwem ówczesnego prezesa Andrzeja Rzeplińskiego - orzekł wtedy niekonstytucyjność tzw. małej ustawy medialnej z 30 grudnia 2015 r. Wyłączyła ona KRRiT z procesu odwoływania i powoływania władz TVP i Polskiego Radia. Na jej mocy minister Skarbu Państwa skrócił kadencje władz mediów publicznych i powołał nowe władze.

TK uznał niekonstytucyjność tych przepisów małej ustawy medialnej.  Została ona 22 czerwca 2016 r. zastąpiona ustawą o Radzie Mediów Narodowych. Rada ta uzyskała kompetencje obsadzania władz mediów publicznych (także w jej procedurach nie przewidziano żadnego udziału KRRiT).

Tymczasem Trybunał potwierdził, że KRRiT  - jako organ konstytucyjny stojący na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji (art. 213 Konstytucji) - ponosi odpowiedzialność za funkcjonowanie określonego modelu radiofonii i telewizji. Według TK ustawodawca nie może dowolnie kształtować kompetencji KRRiT, która musi efektywnie wykonywać swe zadania. Zdaniem TK należy zatem wprowadzić przepisy, które pozwolą KRRiT "czuwać nad poszanowaniem wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji”. Przekazanie kompetencji KRRiT innym podmiotom nie może podważać jej pozycji, której podstawą są normy o randze konstytucyjnej.

Ponadto TK doprecyzował, że niedopuszczalne jest nie tylko całkowite pozbawienie KRRiT skutecznych instrumentów wykonywania jej zadań, ale i utworzenie takiego modelu, w którym Radzie pozostawia się tylko pewne kompetencje, a rozstrzyganie o zasadniczych sprawach radiofonii i telewizji przekazano innemu organowi.

Działania RPO na rzecz wykonania wyroku

Od czasu wyroku RPO upominał się o nowelizację ustaw o rtv i o RMN, zgodnie z wytycznymi TK. Wskazywał, że konieczna jest zmiana ustawy o rtv oraz włączenie KRRiT w procedury powoływania i odwoływania władz mediów publicznych.  Mimo wyroku, który wskazywał konieczność udziału w tym procesie także KRRiT, o obsadzie kierowniczych stanowisk w TVP wciąż decyduje RMN z pominięciem konstytucyjnego organu.

Wobec braku działań, Rzecznik zwracał się w tej sprawie do Prezesa Rady Ministrów (16 lipca 2018 r.) oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (9 lutego 2017 r., 4 maja 2017 r. i 21 stycznia 2019 r.). W  lipcu 2018 r. Rzecznika poinformowano, że minister kultury, we współpracy z KRRiT, rozważa możliwe rozwiązania dotyczące powoływania i odwoływania władz mediów publicznych, które zapewnią zgodność ustawy o rtv oraz ustawy o RMN z Konstytucją.  Według ministra Piotra Glińskiego rozwiązania miały zostać przygotowane do końca 2018 r. Projektu  jednak nie opracowano.

Rzecznik 3 lutego 2020 r. wziął udział w posiedzeniu senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu, którego tematem było ”prawo do rzetelnej informacji a media publiczne”. - Dziwi mnie, że to ja muszę się upominać o wykonanie tego wyroku, a nie sama Krajowa Rada – mówił Adam Bodnar.

4 lutego 2020 r. poprosił marszałka Senatu Tomasza Grodzkiego, by izba wyższa przygotowała odpowiednią nowelizację, zgodnie z wyrokiem TK.

Przygotowany projekt ustawy o uchyleniu ustawy o Radzie Mediów Narodowych (druk senacki nr 152)  znosi ustawę o RMN. Według niego KRRiT  powoła członków rad nadzorczych i zarządów jednostek publicznej radiofonii i telewizji w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Z dniem ich powołania członków rad nadzorczych i zarządów jednostek publicznej radiofonii i telewizji, wygasają funkcje członków rad nadzorczych i zarządów jednostek publicznej radiofonii i telewizji.

Opinia RPO o senackim projekcie

- Wykonanie wyroku TK oznaczać musi oznaczać przywrócenie wskazanych kompetencji KRRiT i odebranie ich Radzie Mediów Narodowych, co zostało wyraźnie ustanowione w omawianym projekcie – napisał Adam Bodnar w opinii dla Krzysztofa Kwiatkowskiego, przewodniczącego Komisji Ustawodawczej (ktora przygotowała projekt).

Proponowaną regulację ocenił pozytywnie - jako właściwe wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, zwłaszcza w zakresie w jakim likwiduje Radę Mediów Narodowych i przywraca kompetencje Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji.

Zarazem - zdaniem Rzecznika - w toku prac należy rozważyć przywrócenie poprzedniego modelu powoływania władz mediów publicznych. Polegał on na przeprowadzeniu postępowań konkursowych, w których w przypadku członków rad nadzorczych uprawnienia do zgłoszeń kandydatów miały organy kolegialne uczelni akademickich.

Ponadto określenie kadencyjności tych organów stanowiło istotny gwarant stabilizacji kadrową. Obecna regulacja przewiduje kadencyjność rad nadzorczych, jednakże powinna zostać rozszerzona poprzez określenie kadencyjności również zarządów w celu zagwarantowania niezbędnego poziomu niezależności zasiadających w nich osób.

Ustawa sprzed nowelizacji przewidywała ponadto przesłanki odwołania członków zarządów i rad nadzorczych, co również było oceniane pozytywnie. Wprowadzenie pełnej uznaniowości jednoosobowego organu rządowego
w tym zakresie, a więc całkowite uzależnienie personalne, nie wypełnia standardów konstytucyjnych i prowadzić może do nadużyć.

Ponadto kompetencja wyrażania zgody na uchwalenie nowych statutów spółek publicznej radiofonii i telewizji oraz Polskiej Agencji Prasowej S.A. - która obecnie przysługuje Radzie Mediów Narodowych - powinna zostać ponownie przekazana KRRiT.

W ocenie RPO projekt może być również przyczynkiem do rozważenia wdrożenia dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych Parlamentu Europejskiego  i Rady (UE) 2018/1808 z 14 listopada 2018 r.  Zgodnie z nią państwo członkowskie wyznacza jedną lub kilka krajowych władz lub organów regulacyjnych i zapewnia by były one prawnie odrębne od rządu i funkcjonalnie niezależne od władz i od wszelkich innych podmiotów publicznych lub prywatnych. Takim organem jest KRRiT.

VII.071.24.2020