Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W przypadku skargi kierowanej bezpośrednio do dyrektora jednostki penitencjarnej, osadzony powinien otrzymywać pisemne potwierdzenie jej odbioru
• Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek pisze w tej sprawie do dyrektora generalnego Służby Więziennej gen. Jacka Kitlińskiego

Zmiany w art. 6 Kodeksu karnego wykonawczego wprowadzone nowelizacją z 5 sierpnia 2022 r. są powodem ponownego zwrócenia przez RPO uwagi SW na potwierdzanie odbioru korespondencji urzędowej kierowanej przez osadzonych do dyrektora jednostki penitencjarnej.

Po raz pierwszy problem przedstawiono DGSW w wystąpieniu z 27 października 2016 r. Ówczesny Rzecznik podniósł, że procedura kierowania skarg, próśb i wniosków bezpośrednio do dyrektora zakładu karnego/aresztu śledczego, z pominięciem operatora pocztowego, nie gwarantowała osadzonemu potwierdzenia tego faktu. Jako rozwiązanie zaproponowano wydawanie pisemnego potwierdzenia nadania korespondencji urzędowej, o którym mowa w art. 105 § 7 k.k.w. 

Przedstawiona wtedy koncepcja nie znalazła akceptacji DGSW. W odpowiedzi wskazano, że brzmienie przepisu pozwala na wydawanie osadzonym pisemnych potwierdzeń odbioru wyłącznie wysyłanej korespondencji urzędowej. W ocenie DGSW nie służyłoby to odbiurokratyzowaniu czynności w związku z ogromem spraw, które codziennie wpływają od osadzonych.

Rzecznik przyjął wówczas do wiadomości to stanowisko. Obecnie jednak, wobec wprowadzenia 17 września 2022 r. art. 6 § 4 k.k.w., rozwiązanie problemu stało się konieczne. Znowelizowany przepis uzależnia bowiem rozpoznanie skargi od zrealizowania tego uprawnienia w terminie 7 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się o zdarzeniu będącym podstawą skargi. Po upływie terminu skargę pozostawia się bez rozpoznania, chyba że niedotrzymanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od skazanego.  Nie wprowadzono zaś przepisu, który określałby procedurę pozwalającą osadzonemu na skuteczne, w przypadku wątpliwości SW, udowodnienie dochowania 7-dniowego terminu.

RPO zwracał na to uwagę w opinii do zmian w k.k.w., podnosząc, że osadzeni mogą napotykać trudności w udowodnieniu, iż termin został dotrzymany. Rodzi to z kolei zagrożenie dla realizacji prawa określonego w art. 102 pkt 10 k.k.w.

Jak należy sądzić, SW dostrzegła problem, wydając zalecenia dyrektora Biura Spraw Wewnętrznych CZSW ppłk. Mariusza Błędowskiego do dyrektorów okręgowych. Stanowią one, że funkcjonariusz przyjmujący korespondencję kierowaną do dyrektora zakładu karnego/aresztu śledczego ma obowiązek umieszczania na niej daty odbioru.

Z ustaleń pracowników BRPO podczas wizytacji jednostek penitencjarnych wynika jednak, że administracje więzienne nie opracowały wewnętrznej procedury niezwłocznego potwierdzania daty przyjęcia takiej skargi i nie realizowały zalecenia, o którym mowa. Dowodzi to potrzeby wprowadzenia innego rozwiązania, które będzie gwarantowało realizację prawa osadzonego do rozpoznania skargi prawidłowo złożonej, a jednocześnie nie obciąży dodatkowymi, nadmiernymi zadaniami funkcjonariuszy SW. 

RPO proponuje więc, by ponownie rozważyć wprowadzenie procedury na wzór  określony w art. 105 § 7 k.k.w. - czyli wydawanie osadzonym pisemnego potwierdzenia odbioru także w przypadku skargi kierowanej bezpośrednio do dyrektora jednostki.

Przedstawiciele Rzecznika, wizytując zakłady karne i areszty śledcze w 2022 r., zwrócili uwagę, że większość opiniowanych skarg kierowano do podmiotów zewnętrznych (np. sądów penitencjarnych czy dyrektorów okręgowych SW). Jedynie w nielicznych przypadkach adresatem  był kierownik jednostki. Można ocenić, że wydawanie potwierdzeń wzorowanych na procedurze art. 105 § 7 k.k.w. nie będzie obciążeniem  dla administracji więziennej.

Do BRPO wpływały - i wciąż wpływają - wnioski, w których osadzeni skarżą się, że przekazywane przełożonym pisma nie docierały do dyrektorów jednostek penitencjarnych. Obecnie, wobec rozszerzenia katalogu podstaw do pozostawienia bez rozpoznania skargi skazanego o przesłankę wskazaną w art. 6 § 4 k.k.w., ponowienie takiej skargi może okazać się bezprzedmiotowe. W związku z tym prawo osadzonego zostanie w sposób istotny ograniczone.

RPO prosi dyrektora SW o przeanalizowanie problematyki i rozważenie wydania aktu wewnętrznego regulującego sposób postępowania z korespondencją kierowaną przez osadzonych bezpośrednio do dyrektora jednostki zgodnie z procedurą wzorowaną na art. 105 § 7 k.k.w.

IX.517.1950.2022