Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Za umieszczenie urządzeń infrastruktury telekomunikacyjnej w pasie drogowym przed 2019 r. przedsiębiorcy ponoszą 10-krotnie większe opłaty niż ci, którzy uczynili to po 2019 r.
• Wówczas znacznie bowiem obniżono ustawowo maksymalne stawki opłat za zajęcie pasa drogowego
• Zróżnicowanie to nie spełnia standardów konstytucyjnych, które dopuszczają odstępstwa od zasady równego traktowania przedsiębiorców przez władze publiczne
• Rzecznik Praw Obywatelskich prosi Ministra Infrastruktury o przygotowanie stosownej zmiany legislacyjnej

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców zasygnalizował  problem nierównego traktowania części przedsiębiorców branży telekomunikacyjnej. Chodzi o obciążanie ich wyższymi opłatami za zajęcie pasa drogowego w celu umieszczenia w nim infrastruktury telekomunikacyjnej. 

Przedsiębiorstwa, które umieściły takie urządzenia i obiekty w pasie drogowym przed 2019 r., ponoszą za to 10-krotnie większe opłaty niż podmioty, które uczyniły to po 2019 r. -  kiedy maksymalne stawki opłat za takie zajęcie pasa drogowego znacznie obniżono decyzją ustawodawcy.

Nie ma obecnie możliwości zmiany decyzji zezwalających na zajęcie pasa drogowego, na których mocy ustalono wyższe stawki. Prowadzi to do znacznego zróżnicowania opłat na podstawie kryterium daty uzyskania przez przedsiębiorcę zezwolenia na zajęcie pasa drogowego.

Jedyną możliwością zmiany opłaty było zastosowanie art. 155 K.p.a. Przewiduje on, że decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się temu  i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.

Możność ta została jednak wyłączona po dodaniu do ustawy o drogach publicznych art. 40 ust. 6d. W konsekwencji decyzja nie może zostać zmieniona w części, w jakiej ustala wysokość opłaty. Wszczęte i niezakończone postępowania umorzono jako bezprzedmiotowe.

Powstała zatem sytuacja, w której część firm skorzystała z możliwości zmiany decyzji w trybie art. 155 K.p.a. i ustalenia niższych stawek, a pozostałe tej możliwości. pozbawiono. Doszło do znacznego zróżnicowania sytuacji prawnej firm, które uzyskały zezwolenie przed 2019 r. i ubiegały się o weryfikację tych decyzji w trybie postępowania nadzwyczajnego. 

W ocenie RPO zróżnicowanie to nie spełnia standardów konstytucyjnych, które wyznaczają wymogi dopuszczające odstępstwo od zasady równego traktowania przedsiębiorców przez władze publiczne.

Rządowy projekt nie przewidywał nowelizacji ustawy o drogach publicznych, zatem brak jest w nim uzasadnienia dotyczącego nowych przepisów. Zmiana ustawy o drogach publicznych m.in. poprzez dodanie ust. 6d, została dokonana wskutek przyjęcia przez Sejm poprawek zgłoszonych na posiedzeniu Komisji. Było to uzasadniane obawami jednostek samorządu dotyczącymi niebezpieczeństwa obniżenia dochodów samorządu z tytuły opłat za zajęcie pasa drogowego pod obiekty i urządzenia infrastruktury telekomunikacyjnej. Zdaniem przedstawicieli samorządów spowodowałoby to utratę dochodów. 

Samo potencjalne zmniejszenie dochodów jednostek samorządu terytorialnego w wysokości kilkuset milionów zł rocznie nie stanowi przesłanki uzasadniającej zróżnicowanie sytuacji prawnej firm. W tym kontekście wyłączenie możliwości stosowania art. 155 K.p.a. nie jest konieczne do realizacji zasady adekwatności środków finansowych do zadań jednostek samorządu terytorialnego.

Ustawodawca nie miał rzeczywistej potrzeby ingerencji w przysługujące przedsiębiorcom prawo skorzystania z art. 155 K.p.a., aby zagwarantować jednostkom samorządu terytorialnego dochody niezbędne do wykonania nałożonych na nie zadań publicznych. Taka ingerencja nie pozostaje zatem w racjonalnej i odpowiedniej proporcji do celu, jaki prawodawca zamierzał osiągnąć. 

Skoro zatem brak jest przekonującego uzasadnienia, że nowelizacja jest konieczna dla realizacji norm (wartości) konstytucyjnych, to stwierdzić należy, że pozostaje ona w sprzeczności z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Nie spełnia warunków, jakim odpowiadać muszą kryteria różnicujące prawa przedsiębiorców, aby odmienne traktowanie tych podmiotów nie stanowiło nierównego traktowania.

Stanowisko takie potwierdza  analiza orzeczeń sądów administracyjnych.  Ponadto przepisy wyłączające stosowanie art. 155 K.p.a.  uchwalono z naruszeniem konstytucyjnej zasady trzech czytań projektu (art. 119 ust. 1 Konstytucji). Przyjęta poprawka nie pozostaje w żadnym związku z pierwotnym projektem ustawy, a zatem powinna być objęta osobnym przedłożeniem legislacyjnym. 

RPO Marcin Wiącek prosi min. Dariusza Klimczaka o rozważenie przygotowania projektu stosownej zmiany legislacyjnej w celu wyeliminowanie przepisów, które wyłączyły możliwość stosowania art. 155 K.p.a. w odniesieniu do decyzji o zajęciu pasa drogowego na cele infrastruktury telekomunikacyjnej w zakresie opłaty za to.

V.565.77.2022