Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Wojciech Brzozowski przedstawił Ministerstwu Sprawiedliwości opinie do projektów nowelizacji rozporządzeń MS ws. regulaminów organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania oraz kary pozbawienia wolności
• Obecnie rozporządzenia te stanowią, że osadzony korzysta co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli, natomiast osadzona kobieta korzysta z niej co najmniej dwa razy w tygodniu, a do tego co najmniej raz dziennie z ciepłej wody. Projekty nowelizacji przewidują jako minimum możliwość skorzystania z ciepłej kąpieli dwa razy w tygodniu dla wszystkich osadzonych oraz dostęp raz dziennie do ciepłej wody dla kobiet,
• Zwiększenie dostępności kąpieli to zmiana w dobrym kierunku. Wskazane byłoby jednak, aby kobiety miały stały dostęp do ciepłej wody, bo jego niezapewnienie w czasie menstruacji może stanowić poniżające traktowanie

Obowiązujące rozporządzenia MS stanowią, że osadzony korzysta co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli, natomiast osadzona kobieta – co najmniej dwa razy w tygodniu z ciepłej kąpieli, a do tego co najmniej raz dziennie z ciepłej wody. Oba projekty przyjmują zasadę, że osoba osadzona (odpowiednio: tymczasowo aresztowana lub odbywająca karę pozbawienia wolności) korzysta z ciepłej kąpieli co najmniej dwa razy w tygodniu. Projekt nie przewiduje zmian w zakresie dostępu osadzonych kobiet do ciepłej wody, który w dalszym ciągu należy zapewnić co najmniej raz dziennie. 

W odniesieniu do kobiet ciężarnych i karmiących projekty doprecyzowują ponadto zasady stosowania odstępstw od regulaminowego sposobu wykonywania tymczasowego aresztowania lub kary pozbawienia wolności przez rozszerzenie katalogu podmiotów uprawnionych do wnioskowania o odstępstwa lub do formułowania opinii na lekarza albo położną. Jednoznacznie określają termin przeniesienia ciężarnej – nie później niż w 28 tygodniu ciąży – do jednostki penitencjarnej zapewniającej całodobową opiekę medyczną sprawowaną co najmniej przez położną oraz dostęp do świadczeń z zakresu ginekologii i położnictwa. 

Projekty przyjmują co do zasady rozwiązania korzystniejsze niż dotychczas obowiązujące. Rzecznik pozytywnie ocenia kierunek tych zmian. Podkreśla zarazem, że zaproponowana częstotliwość kąpieli realizuje standardy międzynarodowe w stopniu minimalnym. W świetle tych standardów, wyrażonych m.in. w Europejskich Regułach Więziennych, wzorcem, do którego należałoby dążyć, jest możliwość codziennej kąpieli.

Wskazane byłoby ponadto, aby osadzone kobiety miały stały dostęp do ciepłej wody. Obserwowany podczas wizytacji Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur brak lub niewystarczająca liczba podpasek lub innych środków higienicznych w połączeniu z brakiem stałego – podyktowanego realnymi potrzebami fizjologicznymi, nie zaś ograniczonego odgórnie – dostępu do ciepłej wody w czasie menstruacji może stanowić poniżające traktowanie osadzonych.

Na potrzebę zapewnienia osadzonym kobietom urządzeń i materiałów niezbędnych do zaspokojenia ich szczególnych potrzeb w zakresie higieny, w tym zaopatrzenia w wodę, wskazują Reguły z Bangkoku. Zwrócono na tę kwestię uwagę także w opublikowanym w 2016 r. raporcie Specjalnego Sprawozdawcy ds. Tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, poświęconego szczególnym doświadczeniom kobiet pozbawionych wolności.

ZRPO Wojciech Brzozowski zwraca się do sekretarza stanu w MS Arkadiusza Myrchy o rozważenie tych uwag na dalszym etapie prac legislacyjnych.

KMPT.022.4.2025