Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Opiekunowie osób z niepełnosprawnością uznają za krzywdzące, zagrażające ubóstwem i wykluczeniem społecznym ograniczenie opłacania składek przez okres odpowiadający minimalnemu okresowi uprawniającemu do najniższej emerytury
• Innym ważnym dla nich problemem jest uzależnienie prawa  do zasiłku pogrzebowego od posiadania statusu ubezpieczonego
• Zastępca RPO Stanisław Trociuk występuje w tych sprawach do minister rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszki Dziemianowicz-Bąk

Do RPO wpływają skargi na art. 6 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim, za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, wójt, burmistrz lub prezydent miasta opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy odpowiadającej wysokości odpowiednio:

• pobieranego świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługujących na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych,
• pobieranego zasiłku dla opiekuna przysługującego na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 

- przez okres niezbędny do uzyskania okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) odpowiednio 20-letniego przez kobietę i 25-letniego przez mężczyznę.

27 grudnia 2022 r. Rzecznik wystąpił do MRPiPS o stanowisko w sprawie podjęcia działań prawodawczych zmierzających do wydłużenia okresu opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przez cały czas opieki. Wskazywał, że ograniczenie opłacania składek przez okres odpowiadający minimalnemu okresowi uprawniającemu do najniższej emerytury opiekunowie uznają za krzywdzące, zagrażające ubóstwem oraz wykluczeniem społecznym.

Opieka nad chorym członkiem rodziny, którego stan zdrowia wymaga całodobowej opieki, jest niezmiernie wyczerpująca i obciążająca opiekuna, zarówno w wymiarze fizycznym jak i psychicznym. W tym kontekście ważną kwestią jest wysokość otrzymywanego w przyszłości świadczenia emerytalnego.

Ograniczenie okresu opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie dotyczy jednak osób, które nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę wsparcia osobie pobierającej świadczenia wspierające, określone w ustawie z  7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym. Składki opłacane są przez cały okres sprawowania opieki.

Jak wynika z odpowiedzi na interpelację poselską, w  MRPiPS nie są obecnie prowadzone prace legislacyjne w zakresie wydłużenia okresu opłacania składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe dla osób pobierających świadczenia opiekuńcze. Po interpelacji resort deklaruje jednak analizę tej kwestii, zwłaszcza w zakresie oszacowania skali problemu i ewentualnych skutków finansowych opłacania składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe za cały okres  opieki.

Według Rzecznika zasadne wydaje się rozważenie możliwości podjęcia działań legislacyjnych dla zmiany obecnych rozwiązań.

Podczas spotkania 12 lutego 2025 r. Zastępcy RPO Adama Krzywonia z Zespołem Praw Opiekunek/ów Inicjatywy „Nasz Rzecznik” podniesiono także kwestię uprawnienia do zasiłku pogrzebowego, do którego prawo uzależnione jest od posiadania statusu ubezpieczonego.

Po wyczerpaniu okresu opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przez okres odpowiadający minimalnemu okresowi uprawniającemu do najniższej emerytury, następuje utrata statusu ubezpieczonego. Śmierć opiekuna oznacza brak prawa do zasiłku pogrzebowego dla jego bliskich. Pozostaje to w ścisłym związku z okresem opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe opiekunów.

ZRPO prosi o stanowisko w kwestii podjęcia działań legislacyjnych odpowiadających oczekiwaniom osób wspierających bliskich z niepełnosprawnościami i pobierających z tego tytułu świadczenia opiekuńcze.

III.7064.112.2025