Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do wicepremiera, ministra obrony narodowej Władysława Kosiniaka-Kamysza o rozważenie inicjatywy ustawodawczej, tak aby do okresu służby wojskowej wliczać okres służby bądź zatrudnienia w Służbie Celnej

Do RPO wpływają wnioski żołnierzy pozbawionych prawa do emerytury wojskowej wobec nieuznawania okresu służby w Służbie Celnej za równorzędny ze służbą wojskową.

Podstawowy problem wynika z art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy oraz ich rodzin. Zgodnie z nią do żołnierzy powołanych do zawodowej służby wojskowej po 31 grudnia 2012 r. - jeżeli przed tym powołaniem pełnili służbę w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej lub Służbie Więziennej - nie stosuje się nowych zasad ustalania wysługi emerytalnej (m.in. emerytura po 25 latach służby).

Ustawa z 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, BOR, PSP i SW oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw wprowadziła funkcjonariuszy celnych do systemu zaopatrzeniowego. Było to konsekwencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 3 marca 2015 r., który orzekł, że funkcjonariusze SC wykonujący zadania policyjne powinni być objęci systemem emerytalnym służb mundurowych.

Ustawodawca dokonał zmian co do zrównania praw funkcjonariuszy SC jedynie w zakresie naliczania uprawnień emerytalnych służb mundurowych. Znowelizowano zatem ustawę z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, SM, SOP,  PSP, SCS i SW oraz ich rodzin. 

Pominięto jednak tożsame przepisy z wojskowej ustawy zaopatrzeniowej. A ta ustawa za równorzędne ze służbą wojskową nakazuje uwzględniać okresy służby uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury policyjnej. Jest to odesłanie do art. 13 policyjnej ustawy zaopatrzeniowej. Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 1d jako równorzędne ze służbą w innych służbach traktuje się okresy zatrudnienia funkcjonariuszy od 15 września 1999 r. do dnia przekształcenia stosunku pracy w stosunek służby w przypadku, gdy osoba, która wykonywała zadania przypisane dla SC, otrzymała akt mianowania skutkujący tym przekształceniem.

Oznacza to, że żołnierzom zawodowym przechodzącym na zaopatrzenie emerytalne na tzw. starych zasadach do wysługi emerytalnej zostanie doliczony okres służby w SC. Tymczasem żołnierzowi, który po 15 września 1999 r. pełnił służbę w SC, a do zawodowej służby wojskowej został powołany po 31 grudnia 2012 r. okres w SC nie zostanie doliczony. Na zaopatrzenie emerytalne będzie mógł on przejść na nowych zasadach dopiero po 25 latach służby wojskowej.

Pozbawienie funkcjonariuszy celnych, którzy po 31 grudnia 2012 r. kontynuowali służbę w WP, uprawnień emerytalnych na wcześniejszych korzystniejszych zasadach może wywoływać wątpliwości co do zgodności z zasadą równości (art. 32 Konstytucji RP). A taką możliwość otrzymali funkcjonariusze służb policyjnych i specjalnych, w tym także nieistniejących już BOR czy UOP.

Paradoksalnie objęcie funkcjonariuszy celnych systemem zaopatrzeniowym nastąpiło dopiero w wyniku uznania przez TK normy prawnej wynikającej z art. 18a ust. 1 policyjnej ustawy zaopatrzeniowej za niezgodną z art. 32 Konstytucji RP - w zakresie, w jakim wśród osób uprawnionych do świadczeń emerytalnych pomija funkcjonariuszy SC, którzy wykonują zadania policyjne.  W wyniku tego orzeczenia doszło do wtórnej niekonstytucyjności pozostałych przepisów pomijających funkcjonariuszy celnych. 

W ocenie RPO realizacja wyroku TK nie nastąpiła w pełnym zakresie. Wnioski do RPO wskazują, że norma prawna wynikająca z art. 18a ust. 2 pkt 2 wojskowej ustawy emerytalnej, w zakresie w jakim pomija funkcjonariuszy SC, rodzi wątpliwości z punktu widzenia art. 32 Konstytucji RP.

WZF.7060.91.2024