Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wsparcia nie dostają ci, którzy ogrzewają się gazem propan, propan butan (LPG) oraz olejem opałowym – mimo że również te paliwa grzewcze znacząco podrożały
• Mogą się zaś o to ubiegać osoby, które grzeją węglem czy paliwami węglopochodnymi
• Taka sytuacja może uzasadniać zarzut nierównego traktowania obywateli
• AKTUALIZACJA: Wyższa kwota dodatku osłonowego dla osób wykorzystujących do ogrzewania paliwa stałe nie była częścią przedłożenia rządowego, lecz wynikiem poprawki grupy posłów 
• Działania rządu nie miały na celu dyskryminacji jakichkolwiek gospodarstw domowych, lecz wsparcie tych, które w ocenie ustawodawców były najbardziej narażone na skutki wysokiej inflacji i związane z nią koszty życia - odpowiada min. Anna Moskwa 

Zastępca rzecznika praw obywatelskich Stanisław Trociuk poprosił Minister Klimatu i Środowiska o podjęcie działań legislacyjnych tak, aby objąć wsparciem wszystkie gospodarstwa domowe dotknięte podwyżkami paliw wykorzystywanych do ogrzewania nieruchomości.

Do BRPO wpływają skargi wskazujące na brak odpowiedniego wsparcia finansowego dla obywateli, którzy ogrzewają swoje domy gazem propan, propan butan (tzw. LPG) oraz olejem opałowym. Mimo że również te paliwa grzewcze znacząco podrożały, osoby z nich korzystające nie zostały objęte wsparciem w ramach tzw. Tarcz antyinflacyjnych. Nie mogą także ubiegać się o dodatek osłonowy w podwyższonej wysokości - w przeciwieństwie do osób, które ogrzewają swoje domy węglem czy paliwami węglopochodnymi. 

Może to uzasadniać zarzut nierównego traktowania obywateli poprzez zróżnicowanie wysokości otrzymywanego dodatku osłonowego według kryterium rodzaju stosowanego paliwa opałowego w gospodarstwach domowych.

W ustawie z 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym przewidziano wsparcie państwa  dla najbardziej potrzebujących obywateli i wskazanych w ustawie cudzoziemców  w pokryciu części kosztów energii oraz rosnących cen żywności. Dodatek jest wypłacany dwa razy do roku - pierwsza rata do 31 marca 2022 r. a druga do 2 grudnia 2022 r. Przysługuje on gospodarstwom domowym, które mają przeciętne miesięczne dochody  nieprzekraczające 2100 zł w gospodarstwie jednoosobowym, bądź 1500 zł na osobę w gospodarstwie wieloosobowym. 

Gdy głównym źródłem ogrzewania gospodarstwa domowego jest kocioł, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, itp. na paliwo stałe zasilane węglem lub paliwami węglopochodnymi - wpisane do centralnej ewidencji emisyjności budynków - wysokość dodatku osłonowego powiększana jest o 25%.

Nie przysługuje to jednak gospodarstwom domowym, które ogrzewają swoje domy gazem propan i propan butan tzw. LPG oraz olejem opałowym. Takie rozwiązanie z niezrozumiałych przyczyn dyskryminuje te gospodarstwa domowe. Przy spełnieniu kryterium dochodowego są one w sytuacji gorszej od gospodarstw domowych, które wykorzystują do ogrzewania paliwa stałe, tj. węgiel lub paliwa węglopochodne.

Rynek gazu LPG do celów grzewczych stale rośnie od kilku lat, odkąd w Polsce zaczęto wprowadzać działania antysmogowe. Ludzie decydowali się na wymianę starych kotłów węglowych na wspierane dotacjami instalacje gazowe. Tam zaś, gdzie sieci gazowe nie docierają, rozwiązaniem jest gaz z butli lub zbiornika. Dotyczy to w znacznym stopniu obszarów wiejskich. 

Polska Organizacja Gazu Płynnego zwraca uwagę na konieczność zapewnienia równorzędnego traktowania odbiorców gazu płynnego oraz gazu ziemnego. Po publikacji projektu rozporządzenia w sprawie obniżenia stawek VAT - w którym Minister Finansów zaproponował obniżenie na dwa miesiące (styczeń-marzec 2022 r.) stawki VAT na gaz ziemny oraz ciepło sieciowe z 23% na 8% oraz stawki VAT na energię elektryczną do 5%, opowiadając się jednocześnie za utrzymaniem 23% stawki VAT na gaz płynny LPG - Polska Organizacja Gazu Płynnego przedłożyła MF uwagi, po raz kolejny interweniując w interesie obywateli wykorzystujących LPG do ogrzewania.

W odpowiedzi ministerstwo wyjaśniło , że nie jest możliwe obniżenie stawek VAT w ramach obowiązujących przepisów. Regulacje unijne wykluczają bowiem zastosowanie rozwiązań obniżających stawki podatków wprowadzonych w ramach tzw. Tarczy antyinflacyjnej wobec gospodarstw domowych, które do produkcji ciepła wykorzystują gaz płynny LPG.

W tej sytuacji jedynym realnym wsparciem dla gospodarstw ogrzewanych LPG byłoby objęcie ich możliwością uzyskania dodatku osłonowego w podwyższonej wysokości -  jak przewidziano to dla osób ogrzewających się węglem czy paliwami węglopochodnymi.

Uwagi te należy odnieść również do gospodarstw ogrzewanych olejem opałowym. W tym przypadku nie ma uzasadnienia pozbawienie ich dodatku osłonowego powiększonego o 25%. Również wobec i tych osób nie przewidziano obniżenia stawki VAT i akcyzy w tzw. Tarczach antyinflacyjnych 1.0 i 2.0 dla olejów opałowych.

Odpowiedź Minister Klimatu i Środowiska

Dodatek osłonowy, skierowany do mniej zamożnych osób i rodzin, wprowadzony jako jeden z elementów Tarczy Antyinflacyjnej Rządu, ma m.in. zrekompensować w 2022 r. wzrosty kosztów energii i gazu ziemnego oraz wzrost kosztów ogrzewania, jak również wzrost cen podstawowych produktów spożywczych. Stanowi on więc skuteczną i doraźną pomoc w sytuacji wywołującej obawę przed obniżeniem stopy życiowej obywateli i brakiem ciągłości dostaw energii. 

Należy podkreślić, że jest to niespotykane dotychczas rozwiązanie, na które przeznaczono blisko 5 mld zł, które stanowi wsparcie dla blisko 7 mln gospodarstw domowych - czyli dla prawie połowy wszystkich gospodarstw w naszym kraju. Odbiorcy korzystając z LPG czy oleju opałowego nie zostali pominięci w rozwiązaniu zaproponowanym w ustawie o dodatku osłonowym i również mogą skorzystać ze wsparcia.

W odniesieniu do rozwiązania polegającego na objęciu wyższą kwotą dodatku osłonowego osób wykorzystujących do ogrzewania paliwa stałe należy zwrócić uwagę, że nie było ono częścią przedłożenia rządowego, lecz jest ono wynikiem poprawki wniesionej przez grupę posłów. Niezależnie warto wskazać, że sama ustawa została przyjęta zdecydowaną większością głosów - 433 posłów głosowało za jej przyjęciem.

Można domniemywać, że ustawodawca, mając na uwadze, iż gospodarstwa domowe, które korzystają ze źródeł ogrzewania opartych o paliwo stałe, mogą jednocześnie być szczególnie zagrożone ubóstwem energetycznym i chcąc temu zapobiec w sytuacji wzrostu cen węgla, zdecydował, że dodatek osłonowy będzie zwiększony dla tej grupy gospodarstw domowych.

Warto zauważyć, że w przypadku większości dotychczas funkcjonujących programów wspierających wymianę źródeł ogrzewania z opartych na paliwa stałe (tzw. „kopciuchy”), takich jak „Czyste Powietrze” czy „STOP-Smog” konieczna była znacząca partycypacja finansowa beneficjentów w postaci własnego wkładu finansowego. Dla osób bardzo ubogich, u których często ubóstwo dochodowe pokrywało się z ubóstwem energetycznym partycypacja ta stanowiła barierę całkowicie uniemożliwiającą skorzystanie z tych programów. Obecnie sytuacja uległa zmianie i w aktualnej edycji programu „Czyste Powietrze” wprowadzono rozwiązania dla osób o najniższych dochodach umożliwiając im skorzystanie z najwyższego poziomu dofinansowania. Pozwoli to wspomóc dużą grupę potrzebujących i zmienić ich komfort życia.

Podjęte działania legislacyjne w ramach powyższej ustawy, dokonane przez Rząd RP nie miały na celu dyskryminacji jakichkolwiek gospodarstw domowych, lecz wspomóc te, które w ocenie ustawodawców najbardziej narażone były na skutki wysokiej inflacji i związane z nią koszty życia.

Zarzut nierównego traktowania jakichkolwiek grup obywateli nie jest zasadny w stosunku do Ministra Klimatu i Środowiska, ponieważ każde podejmowane przez niego decyzje są podyktowane dobrem i troską, z zachowaniem zasad praworządności i równego traktowania każdego obywatela. Należy dodatkowo podkreślić, że projekty przepisów prawa przekładane przez Ministra Klimatu i Środowiska przestają być zależne od jego działań w momencie przekazania ich pod obrady i prace Rządu, który decyduje o końcowym kształcie ustawy.

Warto również zaznaczyć, że Minister Klimatu i Środowiska stale monitoruje dynamicznie zmieniającą się sytuację gospodarczą w kraju. Działając w granicach i na podstawie obowiązującego prawa podejmuje wszelkie możliwe kroki aby wzmocnić pozycję i poczucie bezpieczeństwa wszystkich obywateli, bez wyjątku. 

IV.7215.81.2022