Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Lekarz prawomocnie uniewinniony w postępowaniu dyscyplinarnym nie może dziś dostać zwrotu kosztów ustanowienia obrońcy
• Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Zdrowia o podjęcie działań w celu zmiany obecnych przepisów

W zainteresowaniu RPO wciąż pozostaje sprawa zwrotu kosztów ustanowienia obrońcy lekarzowi lub lekarzowi dentyście, prawomocnie uniewinnionemu w postępowaniu dyscyplinarnym. 

Wątpliwości budzi niezapewnienie takiej osobie gwarancji wynikających z Konstytucji  RP (art. 42 ust. 2 oraz art. 2). Stanowią one, że każdy przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu. 

Gwarancję tę wzmacnia zasada demokratycznego państwa prawnego. Wynika z niej stosowanie -  także w postępowaniu dyscyplinarnym - standardów Konstytucji RP. Odnoszą się one do wszelkich postępowań represyjnych, których celem jest poddanie obywatela jakiejś formie ukarania. Chodzi o zapewnienie obwinionemu praw i gwarancji w postępowaniu dyscyplinarnym. 

W okresie stosowania przepisów ustawy o izbach lekarskich wykształciła się linia orzecznicza tych sądów, wskazująca że w obecnym stanie prawnym brak jest podstaw zwrotu stronom postępowania kosztów według zasad Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z tą ustawą, do spraw odpowiedzialności zawodowej, w kwestiach nieuregulowanych w ustawie, stosuje się odpowiednio Kodeks postępowania karnego. Zwrot ten oznacza, że przepisy Kpk można stosować wprost, z odpowiednimi zmianami lub nie stosować ich w ogóle. W orzecznictwie sądów lekarskich wykształcił się jednak pogląd, iż charakter, cele i funkcje odpowiedzialności zawodowej lekarzy i lekarzy dentystów są odmienne niż postępowania karnego.

Wbrew intencjom samorządu lekarskiego kwestie dotyczące kosztów postępowania i zasad ich ponoszenia nie zostały należycie uregulowane w ustawie o izbach lekarskich.  - Uczyniło to ustawę niepełną w zakresie regulacji kosztów postępowania w postępowaniu dyscyplinarnym lekarzy i lekarzy dentystów - uznał RPO.

Powstałą lukę wypełnił samorząd lekarski, określając katalog kosztów postępowania w regulaminie wewnętrznego urzędowania sądów lekarskich. Określają one m.in. koszty doręczenia wezwań i innych pism związanych z postępowaniem przed sądem, należności rzecznika dyscyplinarnego i członków sądu, należności biegłych za opinie oraz inne koszty administracyjne. Przepisy te nie obejmują jednak swym zakresem wydatków wskazanych we wniosku obrońcy.

W efekcie lekarz prawomocnie uniewinniony w postępowaniu dyscyplinarnym nie może korzystać z gwarancji wynikających z art. 42 ust. 2 Konstytucji w postaci zwrotu kosztów ustanowienia jednego obrońcy.

RPO zwrócił się w 2017 r. w tej sprawie do prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej.  Odpowiedział on, że dla określenia zasad ustalania kosztów obrony konieczna jest interwencja ustawodawcza, która w sposób wyraźny i jasny określiłaby kompetencje organów pionu odpowiedzialności zawodowej. 

W związku z tym w 2017 r. Rzecznik wystąpił do ówczesnego ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła o podjęcie odpowiednich działań legislacyjnych. Teraz Adam Bodnar ponowił wystąpienie do obecnego ministra Łukasza Szumowskiego.

VII.511.8.2017