Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Jeszcze w 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich złożył wniosek do Trybunału Konstytucyjnego ws. prawa pracowników do zwiększonego wynagrodzenia lub zwiększonego wymiaru czasu wolnego za nadgodziny  
• Ratyfikowana przez Polskę Europejska Karta Społeczna zobowiązuje do uznania prawa pracowników do zwiększonej stawki wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, z zastrzeżeniem wyjątków w przypadkach szczególnych - ale polskie  przepisy o tym milczą 
• TK umorzył postępowanie w sprawie, uznając że RPO zakwestionował tzw. zaniechanie ustawodawcze, które nie podlega właściwości Trybunału

We wniosku z 3 sierpnia 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wnosił o stwierdzenie niezgodności z art. 4 ust. 2 Europejskiej Karty Społecznej, sporządzonej w Turynie 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.), przepisów Kodeksu pracy oraz innych pragmatyk pracowniczych - które nie przewidują prawa pracowników do zwiększonego wynagrodzenia lub zwiększonego wymiaru czasu wolnego za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego poza normalnymi godzinami pracy.

Ratyfikowana przez Polskę Europejska Karta Społeczna zobowiązuje do uznania prawa pracowników do zwiększonej stawki wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, z zastrzeżeniem wyjątków w przypadkach szczególnych.

Organ kontrolny Rady Europy, Komitet Niezależnych Ekspertów, uznał, że rekompensatą za pracę w godzinach nadliczbowych zamiast zwiększonego wynagrodzenia może być czas wolny, ale również jego wymiar powinien być wyższy od liczby przepracowanych godzin nadliczbowych. Komitet uznał za zgodne z Europejską Kartą Społeczną pozbawienie prawa do dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych pracowników zajmujących stanowiska kierownicze oraz wysokich funkcjonariuszy publicznych. 

W ocenie Rzecznika niezgodność z Europejską Kartą Społeczną dotyczyła wymienionych we wniosku przepisów Kodeksu pracy, a także ustawy o służbie cywilnej, ustawy o pracownikach samorządowych, ustawy o służbie zagranicznej, ustawy o pracownikach urzędów państwowych, ustawy o Najwyższej Izby Kontroli oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. 

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 28 kwietnia 2022 r. na posiedzeniu niejawnym umorzył postępowanie w sprawie wniosku Rzecznika (K 20/15).

Analiza wniosku i sformułowanych w nim zarzutów w świetle wzorca kontroli w postaci art. 4 ust. 2 Karty, doprowadziła Trybunał do wniosku, że Rzecznik zakwestionował zaniechanie ustawodawcze, niepodlegające kognicji Trybunału. Uzasadniało to umorzenie postępowania z powodu niedopuszczalności wydania wyroku. W odniesieniu zaś do art. 32 ust. 1 ustawy o służbie zagranicznej Trybunał umorzył postępowanie z powodu utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu. 

Orzeczenie zapadło większością głosów, z trzema zdaniami odrębnymi.

III.7040.73.2014