Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Funkcjonariusze Służby Więziennej odmawiają osobom odwiedzającym więźniów wydania kopii protokołu z przebiegu kontroli osobistej, bo po nowelizacji przepisów prawo nie przewiduje wprost takiego obowiązku
• Tymczasem informacje z protokołu mogą być podstawą zażalenia do sądu na sposób czynności kontrolnych
• Państwo ma obowiązek zapewnienia gwarancji kontroli legalności działania organów władzy publicznej, zwłaszcza gdy  ingerują dotkliwie w podstawowe prawa i wolności człowieka
• Rzecznik Praw Obywatelskich prosi Ministra Sprawiedliwości o odpowiednie zmiany
• AKTUALIZACJA 7.05.2025: Przepisy zobowiązują funkcjonariusza SW do sporządzenia protokołu i wydania go osobie kontrolowanej na jej żądanie oraz w każdym przypadku, w którym w trakcie kontroli zostały ujawnione przedmioty niedozwolone - odpisał resort.

Do RPO zwracają się osoby odwiedzające więźniów, którym funkcjonariusze SW odmawiają kopii protokołu kontroli osobistej. Po nowelizacji przepisów regulujących tryb działania funkcjonariuszy SW ani właściwy tekst rozporządzenia, ani określony w załączniku wzór protokołu z kontroli osobistej nie przewidują takiego obowiązku.

W przypadku funkcjonariuszy innych służb mundurowych taka powinność wynika ze wzoru protokołu z kontroli osobistej, który jest załącznikiem do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów. Tak jest w przypadku funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej czy Służby Ochrony Państwa.

W ocenie RPO żadne względy nie uzasadniają faktycznego osłabienia pozycji osób odwiedzających więźniów co do możliwości poddania kontroli ingerencji funkcjonariuszy SW w celu sprawdzenia, czy mieściła się ona w granicach prawa. Skoro ustawodawca przyznał osobie kontrolowanej prawo do żądania sporządzenia protokołu, oczywiste powinno być prawo do jego otrzymania. Informacje w tym dokumencie mogą być materialną podstawą zażalenia do sądu ws. sposobu prowadzenia czynności kontrolnych. 

Gwarancje kontroli legalności działania organów władzy publicznej w tym obszarze są niewystarczające, bo nie umożliwiają we właściwy sposób weryfikacji przesłanek działań i metod SW. A jest to obowiązek państwa, zwłaszcza gdy działania organów władzy publicznej ingerują w sposób tak dotkliwy w podstawowe prawa i wolności człowieka – w nietykalność osobistą, wolność osobistą, prawo do prywatności. 

Gwarancje proceduralne stanowią ważny instrument ochrony praw jednostki w sytuacji możliwego naruszenia przez władzę publiczną jej konstytucyjnie chronionego dobra. Jedną z tych gwarancji jest właśnie przyznanie osobie kontrolowanej prawa do otrzymania kopii protokołu z przeprowadzenia kontroli osobistej przez funkcjonariuszy SW - jak w przypadku innych formacji. 

Dlatego Rzecznik prosi Ministra Sprawiedliwości o zmianę załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie realizacji działań funkcjonariuszy Służby Więziennej i dodanie we wzorze protokołu z kontroli obowiązku wydania osobie kontrolowanej jego kopii, wraz z potwierdzeniem odbioru.

Odpowiedź Marii Ejchart, podsekretarz stanu w MS

W odpowiedzi na pisma Pana Rzecznika z dnia 14 marca oraz 27 czerwca 2024 r., w których została poruszona kwestia nowelizacji załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 lipca 2023 r. w sprawie realizacji działań funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz wzoru protokołu z kontroli osobistej, kontroli pobieżnej oraz ze sprawdzania pojazdów lub ich ładunku (Dz. U. poz. 1522) – wzoru protokołu z kontroli osobistej, kontroli pobieżnej lub ze sprawdzenia pojazdu lub jego ładunku, mające na celu doprecyzowanie w sposób niebudzący wątpliwości kwestii wydawania kopii protokołu osobie kontrolowanej i ujednolicenie regulacji obowiązujących w Służbie Więziennej z regulacjami przyjętymi przez inne służby, przedstawiam uprzejmie poniżej stanowisko w tej sprawie.

Kwestia sporządzenia protokołu z kontroli osobistej została już rozstrzygnięta w art. 18 ust. 3f ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1869 i 1871 oraz z 2025 r. poz. 179 i 240) który stanowi, że z kontroli osobistej protokół sporządza się w przypadku, gdy osoba kontrolowana zgłosiła takie żądanie bezpośrednio po jej przeprowadzeniu oraz w razie ujawnienia przedmiotu niedozwolonego lub substancji psychoaktywnej.

Brzmienie tego przepisu zobowiązuje zatem funkcjonariusza Służby Więziennej do sporządzenia protokołu i w konsekwencji wydania go osobie kontrolowanej na jej żądanie oraz w każdym przypadku, w którym w trakcie kontroli zostały ujawnione przedmioty niedozwolone.

IX.517.790.2023