Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Od czerwca 2023 r. Rzecznik Praw Obywatelskich nie otrzymuje informacji o zdarzeniach nadzwyczajnych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych
• Są one zaś analizowane przez Komisję Ministerstwa Sprawiedliwości ds. kierowania nieletnich do MOW
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Wojciech Brzozowski prosi podsekretarz stanu w MS Marię Ejchart, aby takie informacje były systematycznie przekazywane RPO
• AKTUALIACJA 15.12.2024: Ministerstwo Sprawiedliwości nie jest administratorem systemu i tym samym nie jest uprawnione do przekazywania zawartych w nim danych innym podmiotom - głosi odpowiedź 

Informacje o zdarzeniach nadzwyczajnych w różnego typu miejscach pozbawienia wolności są analizowane w Biurze RPO pod kątem planowania aktywności Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, jak również ewentualnego podjęcia przez RPO sprawy z urzędu. Wiedza na ten temat ma zatem istotne znaczenie dla poszanowania praw nieletnich i ich ochrony przed niewłaściwymi formami traktowania w przeznaczonych dla nich placówkach.

Od 2009 r. do 20 czerwca 2023 r. Rzecznik otrzymywał rejestry zdarzeń nadzwyczajnych w MOW (przez ostatnie dwa lata tego okresu wpływały one do Biura RPO z Ośrodka Rozwoju Edukacji). Od 2023 r. zdarzenia nadzwyczajne są natomiast analizowane przez Komisję do spraw kierowania nieletnich do młodzieżowego ośrodka wychowawczego i od tego czasu Rzecznik nie jest o nich informowany.

Zgodnie z art. 178 ust. 3 pkt 4 ustawy z 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, do zadań komisji do spraw kierowania nieletnich do młodzieżowego ośrodka wychowawczego należy m.in. analiza realizacji zadań MOW na podstawie wyników kontroli prowadzonych w trybie nadzoru pedagogicznego oraz informacji o wydarzeniach nadzwyczajnych w tych placówkach. Komisja działająca w MS dysponuje zatem wykazem zdarzeń nadzwyczajnych, które powinny być systematycznie przesyłane BRPO.

ZRPO Wojciech Brzozowski zwraca się o podjęcie działań, aby informacje o zdarzeniach nadzwyczajnych w MOW były systematycznie przekazywane RPO – tak jak wykazy przesyłane z Departamentu Wykonania Orzeczeń i Probacji w sprawie zdarzeń w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich i okręgowych ośrodkach wychowawczych.

Odpowiedź Marii Ejchart, podsekretarz stanu w MS 

W celu zapewnienia właściwego wykonania środka wychowawczego w postaci umieszczenia nieletniego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym Minister Sprawiedliwości powołał komisję do spraw kierowania nieletnich do młodzieżowego ośrodka wychowawczego. Głównym zadaniem ww. komisji jest wydawanie skierowania do odpowiedniego młodzieżowego ośrodka wychowawczego, korzystając z dostępu do bazy danych nieletnich, które są gromadzone w systemie teleinformatycznym, o którym mowa w art. 177 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2022 roku o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz. U. z 2024 r. poz. 978), w zakresie niezbędnym do kierowania nieletnich do młodzieżowych ośrodków wychowawczych.

Dane dotyczące wydarzeń nadzwyczajnych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych gromadzone są w ww. systemie, jednak Ministerstwo Sprawiedliwości nie jest administratorem tego sytemu i tym samym nie jest uprawnione do przekazywania zawartych w nim danych innym podmiotom.

W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości, na co wskazują odniesienia w regulacjach obowiązujących w poprzednim stanie prawnym, wspomniany system teleinformatyczny, został utworzony w Ministerstwie Edukacji Narodowej (jednostkach podległych).

W chwili obecnej prowadzone są rozmowy pomiędzy Ministerstwem Sprawiedliwości a Ministerstwem Edukacji Narodowej w celu zawarcia porozumienia, dotyczącego zasad korzystania z systemu przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Ponadto, uprzejmie informuję, że Minister Sprawiedliwości nie sprawuje nadzoru nad Młodzieżowymi Ośrodkami Wychowawczymi, w ramach którego mógłby zobowiązać placówki do bezpośredniego przekazywania danych o wydarzeniach nadzwyczajnych do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

Młodzieżowe ośrodki wychowawcze tworzone są przez starostę lub inne podmioty prawne oraz fizyczne. Nigdy nie podlegały i nie podlegają Ministrowi Sprawiedliwości. Z systemu teleinformatycznego korzystają przede wszystkim MOW-y, starostowie, organy prowadzące, kuratorzy oświaty oraz Ośrodek Rozwoju Edukacji, których działania powiązane są z systemem oświaty i kompetencjami Ministra Edukacji, a nie Ministra Sprawiedliwości.

Wobec powyższego należy uznać, że ww. jednostki uprawnione są do przekazywania danych o wydarzeniach nadzwyczajnych mających miejsce w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i do nich należy skierować wniosek w tej sprawie.

IX.550.1.2023