Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Dzień ten ustanowiono, aby promować zrozumienie problemów związanych z niepełnosprawnością i mobilizować do działań na rzecz poszanowania godności i praw osób z niepełnosprawnościami
• Tegorocznym tematem  jest „Przywództwo i uczestnictwo osób z niepełnosprawnościami na rzecz integracyjnego, dostępnego i zrównoważonego świata po pandemii COVID-19”
• Należy pilnie przyjąć strategię deinstytucjonalizacji systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami z uwzględnieniem zaleceń Komitetu ONZ
• Nadal nie została też opracowana strategia zapobiegania i eliminacji wszelkich form przemocy wobec kobiet i dziewcząt z niepełnosprawnościami we wszystkich dziedzinach życia

Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych ustanowiło w 1992 r.  3 grudnia jako Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnościami. Data ta ma przypominać, z jakimi trudnościami mierzą się osoby z niepełnosprawnościami. Celem działań jest włączenie tej grupy społecznej w życie społeczne.

Sekretarz Generalny ONZ wezwał wszystkie państwa do pełnego wdrożenia postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, zwiększenia dostępności oraz zniesienia barier prawnych, społecznych, ekonomicznych i innych przy aktywnym udziale osób niepełnosprawnych i reprezentujących je organizacji.

RPO jako niezależny organ ds. monitorowania wdrażania KPON pragnie podkreślić postępy, jakie zostały poczynione w ostatnim czasie. Przede wszystkim należy odnotować przyjęcie Strategii na rzecz osób z niepełnosprawnościami, której właściwa realizacja zapewni w przyszłości pozytywne zmiany w wielu obszarach.

Przyjęte zostały także oczekiwane i rekomendowane przez RPO zmiany prawne. Jedną z ważniejszych jest możliwość założenia profilu zaufanego bez wychodzenia z domu. Potwierdzenie profilu zaufanego jest możliwe poprzez porównanie wizerunku wnioskodawcy w czasie połączenia wideo z wizerunkiem tego wnioskodawcy pobranym z Rejestru Dowodów Osobistych.

Tegoroczny Narodowy Spis Powszechny uwzględnił możliwość wskazania, że osoba posługuje się Polskim Językiem Migowym. Pytania spisowe zostały również przetłumaczone na PJM. W razie jakichkolwiek trudności z wypełnieniem formularza, istniała możliwość skorzystania z pomocy rachmistrza spisowego, czy punktu spisowego na terenie lokalnego urzędu.

Od 1 listopada komunikaty dotyczące pandemii czy stanu wyjątkowego powinny być tłumaczone na PJM, mieć napisy dla niesłyszących czy audiodeskrypcję. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji otrzymała również zadanie prowadzenia punktu kontaktowego w zakresie dostępności dla osób z niepełnosprawnością wzorku i słuchu. Wszelkie nieprawidłowości związane z dostępnością audycji można zgłaszać bezpośrednio KRRiT.

Niektóre obszary wymagają jednak dalszych intensywnych prac. Najważniejszym wyzwaniem pozostaje przyspieszenie procesu deinstytucjonalizacji systemu wsparcia. Już w 2018 r. Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami był zaniepokojony brakiem determinacji w realizacji deinstytucjonalizacji osób z niepełnosprawnościami i rozpoczynania przez nie niezależnego życia w społeczeństwie. Wśród podstawowych zaleceń Komitetu było wypracowanie i przyjęcie konkretnego planu działania w tym zakresie.

Pomimo upływu aż 3 lat taka strategia działania nie została jednak przyjęta. Obecnie nadal trwają prace nad dokumentem. RPO przedstawił swoje uwagi do zaprezentowanego projektu Strategii rozwoju usług społecznych na lata 2021-2035. Dokument ten nie uwzględnia szeregu potrzeb osób z niepełnosprawnościami i wymaga uwzględnienia zaleceń Komitetu ONZ ds. praw osób z niepełnosprawnościami. 

W prezentowanych dokumentach strategicznych potrzeby kobiet i dziewcząt nadal pozostają niewidoczne dla polityki dotyczącej płci i niepełnosprawności. Kobiety z niepełnosprawnością są od dwóch do pięciu razy bardziej narażone na bycie ofiarami przemocy niż kobiety bez niepełnosprawności. Dodatkowo są narażone na specyficzne formy przemocy, które są trudne do rozpoznania, takich jak usuwanie lub niszczenie urządzeń służących danej osobie do poruszania się lub uniemożliwianie dostępu do zasobów związanych z niepełnosprawnością w społeczności lub wizyt w placówkach opieki zdrowotnej. 

Polska jako strona Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych zobowiązała się do ustanowienia skutecznego ustawodawstwa i polityki na rzecz kobiet i dzieci, w celu identyfikowania, badania i ścigania przypadków przemocy i nadużyć wobec kobiet i dziewcząt z niepełnosprawnościami. Komitet ONZ podkreślił, że niezbędne jest przyjęcie kompleksowej strategii zapobiegania, wykorzeniania oraz zwalczania wszelkich form przemocy wobec kobiet i dziewcząt z niepełnosprawnościami we wszystkich okolicznościach, w tym w domu i instytucjach oraz przyjęcia ustawodawstwa zapewniającego im ochronę przed przemocą, ściganie sprawców i przewidującego odszkodowania dla ofiar. Taka kompleksowa, adekwatna do potrzeb strategia nie została dotąd przyjęta. Trwające 16 dni akcji przeciw przemocy ze względu na płeć dodatkowo przypominają o tym zadaniu.

RPO oczekuje także pilnego przygotowania, w porozumieniu z osobami z niepełnosprawnościami i ich organizacjami, rozwiązań w zakresie orzecznictwa i asystencji osobistej, odpowiadających aktualnemu standardowi ochrony praw człowieka tak, by każda osoby z niepełnosprawnością mogła na zasadzie równości z innymi brać udział w życiu społecznym, stosownie do dokonanych osobistych wyborów.