Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby z niepełnosprawnościami o niższych dochodach nie będą mogły skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej 
• To efekt Polskiego Ładu wobec tych, których dochody nie przekroczą progu kwoty wolnej od podatku - od 1 stycznia 2022 r. jest to 30 tys. zł.
• Czy Ministerstwo Finansów wprowadzi jakiś mechanizm kompensujący? - pyta Rzecznik Praw Obywatelskich
• AKTUALIZACJA: Brak ulgi podatkowej w tym przypadku nie oznacza strat fiskalnych - odpowiada resort

Do Biura RPO wpływają skargi w sprawie braku możliwości skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej przez osoby z niepełnosprawnościami, które osiągają niższe dochody.

Ulga rehabilitacyjna jest ogromnym ułatwieniem dla dużej grupy osób, których nie stać na finansowanie w pełni z własnych środków leczenia swojego lub osoby, którą się opiekują. Brak takiej możliwości może być powodem słabego poziomu opieki nad osobami zmagającymi się z niepełnosprawnościami.

Ulga taka przysługuje osobom niepełnosprawnym bądź podatnikom mającym na utrzymaniu osoby niepełnosprawne. Regulacje Polskiego Ładu wprowadziły zmianę - modyfikację części wydatków oraz dodaniu nowych, uprawniających do skorzystania z ulgi. 

Wiele osób nie będzie jednak mogło z niej skorzystać w rozliczeniu za 2022 r. z uwagi na to, że ich dochody nie przekroczą progu kwoty wolnej od podatku, która od 1 stycznia 2022 r. wynosi 30 tys. zł. 

Rzecznik ma świadomość, że nie można zmniejszyć obciążeń podatkowych poprzez zastosowanie ulgi u osób, których dochody nie podlegają opodatkowaniu. Jednakże - jak zauważają emeryci i renciści - z ich świadczeń będzie potrącana składka zdrowotna. Spowoduje to - w powiązaniu z brakiem możliwości skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej - znaczne zwiększenie ich obciążeń.

Biuro RPO zwróciło się do odpowiedniego departamentu MF o stanowisko i informację, czy prowadzono symulacje porównujące obciążenia fiskalne tej grupy osób po wprowadzeniu Polskiego Ładu w porównaniu z poprzednimi zasadami. Spytano także, czy rozważane jest wprowadzenie jakiegoś mechanizmu kompensacyjnego w związku z brakiem możliwości skorzystania przez wskazane osoby z ulgi rehabilitacyjnej.

Odpowiedź resortu

Ulgi podatkowe to mechanizmy określone w ustawach zmniejszające wysokość podatku. W systemie podatkowym ulgi podatkowe polegają na ograniczeniu wielkości obciążenia podatkowego (w określonych przez ustawodawcę przypadkach). Innymi słowy ulgi podatkowe oznaczają zmniejszenie podatku do zapłaty. Aby mówić o uldze podatkowej muszą być spełnione następujące warunki:

• uprawnienia do ulgi muszą wynikać z prawa podatkowego,
• wydatki, z którymi łączy się ulga muszą być faktycznie poniesione,
• całość lub część poniesionych wydatków pomniejsza podstawę opodatkowania podatnika albo bezpośrednio podatek.

Biorąc zatem pod uwagę powyższe należy wskazać, że ulgi w podatku dochodowym dotyczą wyłącznie podatników uzyskujących dochody podlegające opodatkowaniu.

Mechanizm ustalania zobowiązania podatkowego przewiduje, iż podatnik korzystający z ulgi rehabilitacyjnej odlicza ją od dochodu. Zatem wysokość przysługującej i możliwej do odliczenia przez podatnika ulgi podatkowej jest ściśle związana z uzyskanym przez podatnika w danym roku dochodem podatkowym.

Podatek dochodowy właśnie tym różni się od innych systemów np. pomocy społecznej (przyznane świadczenie wypłacane jest bez względu na wysokość płaconego podatku), że w przypadku zastosowania ulgi (dzięki której można do zera obniżyć wysokość zobowiązania podatkowego) podatnik może otrzymać zwrot podatku jedynie do wysokości zapłaconego lub należnego podatku. W przypadku podatnika będącego emerytem bądź rencistą będzie to zwrot zaliczki na podatek dochodowy pobranej przez płatnika, tj. organu rentowego np. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zatem w przypadku braku dochodów lub niewielkich dochodów, podatnik nie może skorzystać z ulg w podatku dochodowym lub może skorzystać z nich do wysokości uzyskanego dochodu.

Jednocześnie należy zauważyć, iż w sytuacji gdy emerytura w wysokości 2 500 zł miesięcznie jest jedynym źródłem dochodu podatnika, w związku z Polskim Ładem nie zapłaci on podatku. W odniesieniu do poprzedniego roku taki emeryt miesięcznie zyskuje aż 187 zł.

Dzięki korzystnym rozwiązaniom zawartymi w ustawie, a dotyczącymi podniesienia kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł, zdecydowana większość (ponad 95%) emerytów i rencistów zyska na reformie, lub będzie ona dla nich neutralna. Zysk odczują przede wszystkim świadczeniobiorcy, których wysokość emerytury lub renty nie przekracza kwoty 2 500 zł brutto. Wg danych z ZUS, w efekcie podatkowych zmian Polskiego Ładu, tylko w styczniu b.r. wyższe świadczenia otrzymało już ponad 8 mln 150 tys. emerytów i rencistów.

Mając powyższe na uwadze ponownie podkreślamy, że brak ulgi podatkowej w opisywanym przypadku nie oznacza strat fiskalnych. Jak już bowiem wyjaśniono osoby, o których mowa w wystąpieniu, zyskują na rozwiązaniach, które weszły w życie 1 stycznia 2022 r., rocznie ok. 2.250 zł. Tej wielkości zysk podatkowy przedkłada się na wydatek rzędu 13,2 tys. zł, który może być uwzględniony w ramach ulgi rehabilitacyjnej (miesięcznie ok. 1.100 zł).

V.511.304.2022