Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• RPO napisał do minister finansów Teresy Czerwińskiej o niemożliwości skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej przez niektórych opiekunów mających na utrzymaniu dorosłe osoby z niepełnosprawnościami
• Pozbawienie prawa do ulgi rehabilitacyjnej może ograniczać korzystanie przez osoby z niepełnosprawnościami z różnych form rehabilitacji - uważa Adam Bodnar 

Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, odliczeniu od dochodu podlegają wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub na którego utrzymaniu jest taka osoba.

Zakres ulgi precyzuje art. 26 ust. 7e ustawy, który prawo do odliczenia wydatków na cele rehabilitacyjne przyznaje podatnikowi, na którego utrzymaniu pozostają następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione oraz obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka (teściowie), rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowie - jeżeli w roku podatkowym dochody  tych niepełnosprawnych nie przekraczają kwoty 10 800 zł. Do dochodów tych nie zalicza się alimentów na rzecz dzieci.

W nowelizacji ustawy, która weszła w życie 1 stycznia 2018 r., dodano m.in. wyraźne zastrzeżenie, że z dochodów osób niepełnosprawnych warunkujących ulgę wyłączono alimenty.

W odpowiedzi na interpelację poselską resort finansów informował w grudniu 2017 r., że w pojęciu dochodu osoby niepełnosprawnej, pozostającej na utrzymaniu podatnika, mieszczą się wszystkie uzyskane przez tę osobę dochody, w tym zwolnione od podatku, np. zasiłek pielęgnacyjny.

Zarazem z informacji na stronie www.niepelnosprawni.pl wynika, że na prośbę grupy dyskusyjnej resort finansów udzielił w lutym 2018 r. wyjaśnień ws. wątpliwości z obliczaniem dochodu osób niepełnosprawnych dla potrzeb ulgi rehabilitacyjnej. W piśmie MF wskazano, iż ”za zupełnie nieuprawnione należy uznać pojawiające się w przestrzeni medialnej tezy, że nowelizacja przepisów regulujących ulgę rehabilitacyjną spowodowała obowiązek zaliczania - od dnia 1 stycznia 2018 r. – do dochodów osoby niepełnosprawnej zasiłku pielęgnacyjnego (…) Gdyby zamiarem ustawodawcy było wykluczenie z zakresu tego przepisu danych dochodów (opodatkowanych, czy też podlegających zwolnieniu z opodatkowania), to wprost wymieniły je w tej normie, co uczynił obecnie w zakresie alimentów, korzystających ze zwolnienia podatkowego” - pisał resort.

Cytowane wyżej wyjaśnienia resortu finansów w zakresie rozumienia pojęcia dochodu i konieczności wliczania do niego zasiłku pielęgnacyjnego zostały odebrane przez podatników jako niejednoznaczne, czego konsekwencją jest ich niepewność, co do faktycznej możliwości skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej - napisał Rzecznik do minister Czerwińskiej w końcu marca 2018 r.

Zdaniem Rzecznika informacje mediów, że nowelizacja spowodowała obowiązek zaliczania do dochodu osoby niepełnosprawnej zasiłku pielęgnacyjnego są konsekwencją nieprecyzyjności przepisu obowiązującego w poprzednim kształcie, który powodował wątpliwości podatników.

RPO dodał, że do czasu zmiany tych regulacji i doprecyzowania, jakie dochody należy uwzględniać przy obliczaniu dochodu osoby niepełnosprawnej, przedmiotem sporu była kwestia, czy alimenty i zasiłek pielęgnacyjny wliczane są do tego dochodu.

Naczelny Sąd Administracyjny w 2013 r. uznał, że - określając limit dochodu osoby niepełnosprawnej – ustawa nie zdefiniowała go  jako „dochodu podlegającego opodatkowaniu”; nie ograniczyła sposobu opodatkowania go  oraz nie zawierała zastrzeżenia, że nie wlicza się do niego dochodów wolnych od podatku dochodowego. Mimo takiego stanowiska NSA, w praktyce nadal istniały wątpliwości, czy zasiłek pielęgnacyjny i alimenty wliczane są do dochodu, którego wysokość warunkowała możliwość skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej – dodał RPO.

Zwrócił on minister uwagę na na niekorzystny społeczny aspekt istniejącego obecnie rozwiązania.

W uzasadnieniu nowelizacji wskazano, że wyłączenie alimentów z limitu nie będzie już ograniczać możliwości stosowania przez rodzica ulgi rehabilitacyjnej z tytułu wydatków na rzecz niepełnosprawnego dziecka. „Należy jednak zauważyć, że ograniczenie dokonanego wyłączenia tylko do alimentów (z pominięciem zasiłku pielęgnacyjnego) będzie uniemożliwiać wielu opiekunom osób niepełnosprawnych skorzystanie z ulgi rehabilitacyjnej” – podkreślił Adam Bodnar.

Według niego, w sytuacji pobierania przez osobę niepełnosprawną renty socjalnej oraz zasiłku pielęgnacyjnego, dojdzie bowiem do przekroczenia limitu określonego w ustawie. Konsekwencją będzie utrata możliwości skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej i uniemożliwienie rodzinom osób z niepełnosprawnościami odliczenia wydatków poniesionych na ich rehabilitację.

Rozwiązanie to jest odbierane przez środowisko rodzin osób z niepełnosprawnościami jako krzywdzące i niesprawiedliwe. Również w opinii Rzecznika znowelizowane przepisy mogą stać się źródłem istotnego problemu społecznego. Znaczna część dorosłych osób z niepełnosprawnościami nie może podjąć pracy zawodowej, cały zatem ciężar ich utrzymania oraz finansowania niezbędnych zabiegów leczniczo-rehabilitacyjnych spoczywa na rodzinie. Pozbawienie ich prawa do ulgi rehabilitacyjnej może ograniczać korzystanie przez osoby z niepełnosprawnościami z różnych form rehabilitacji.

Rzecznik podkreślił, że przy określaniu przesłanek warunkujących pomniejszenie dochodu o wydatki na cele rehabilitacyjne ustawodawca nie powinien pomijać celu ulgi rehabilitacyjnej, którym jest ułatwienie osobom z niepełnosprawnościami prowadzenia normalnego życia. Odliczenia mają spełniać bowiem rolę bodźca, zachęcającego i ułatwiającego rehabilitację.

Zgodnie z Konstytucją, władze publiczne mają obowiązek udzielić osobom niepełnosprawnym pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Rodzina jest tą grupą, od której osoby z niepełnosprawnościami uzyskują największą pomoc i wsparcie. Dlatego tak ważne jest odpowiednie wsparcie rodzin osób z niepełnosprawnościami, w tym m.in. w formie ulg i zwolnień podatkowych.

Rzecznik zwrócił się do minister o zajęcie stanowiska w sprawie i poinformowanie, czy resort planuje wyłączenie zasiłku pielęgnacyjnego z dochodu osoby niepełnosprawnej.

V.511.46.2018