Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rektor Uniwersytetu Szczecińskiego zobowiązał wszystkich nauczycieli akademickich do złożenia zaświadczenia o niekaralności, które przewiduje "lex Kamilek"
• Może to prowadzić do nadmiernej ingerencji w prywatność pracowników uczelni, bo zaświadczenia będą musieli złożyć również ci, którzy nie mają kontaktu z małoletnimi bądź jest on incydentalny i nie wiąże się z opieką nad nimi  
• Założenie, że zaświadczenie musi dostarczyć każdy pracownik, który jedynie może, a nie musi mieć, kontakt z małoletnimi, oznaczałoby, że obowiązek ten należałoby stosować w każdej uczelni i wobec większości jej pracowników
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk występuje w tej sprawie do podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Zuzanny Rudzińskiej-Bluszcz 

Do Biura RPO wpłynął wniosek w sprawie zobowiązania nauczycieli akademickich Uniwersytetu Szczecińskiego do złożenia informacji, o których stanowi art. 21 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Chodzi o zaświadczenie o niekaralności  w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, jego art. 189a i 207 oraz w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii.

Na prośbę RPO Rektor US wyjaśnił, że rozwiązanie to oparto na przepisach ustawy i wydanym zarządzeniu ws. wprowadzenia Polityki ochrony dzieci przed krzywdzeniem w US. Obowiązek ten nałożono na nauczycieli akademickich, którzy mogą mieć kontakt z osobami małoletnimi (kształci się tam 153 małoletnich studentów). Uczelnia nie wyciągnęła wobec żadnego pracownika konsekwencji związanych z niedostarczeniem zaświadczenia, choć w przyszłości taka sytuacja może być rozważana.

Jakkolwiek RPO dostrzega przyświecający uczelni cel zapewnienia możliwie szerokiej ochrony osób małoletnich, wątpliwości budzi ustanowienie tak szerokiego zakresu podmiotowego obowiązku, mogącego prowadzić do nadmiernej ingerencji w prywatność pracowników uczelni, nawet gdy dokumenty i dane osobowe są należycie chronione. Może bowiem okazać się, że zaświadczenia będą musieli złożyć również ci pracownicy uczelni, którzy nie mają kontaktu z osobami małoletnimi bądź jest on incydentalny o nie wiąże się w żaden sposób z opieką nad małoletnimi i ma miejsce w obecności innych osób, które ją sprawują. 

Zbieranie przez pracodawcę zaświadczeń o niekaralności w kontekście przyszłych, hipotetycznych kontaktów z małoletnimi budzi zatem obawy co do niezbędności gromadzenia danych o pracownikach uczelni oraz nadmiernej i nieproporcjonalnej ingerencji w prawo do prywatności. Może to rodzić wątpliwości co do zgodności z art. 51 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Wydaje się, że rozwiązanie z US wykracza poza cel ustawy, gdyż obowiązki z art. 21 ust. 2-8 mają zostać spełnione "przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności". Założenie, że zaświadczenie musi dostarczyć każdy pracownik, który jedynie może, a nie musi mieć, jakikolwiek kontakt z osobami małoletnimi ze względu na ewentualne przyszłe działania uczelni, oznaczałoby, że obowiązek ten należałoby zastosować w każdej uczelni i wobec większości jej pracowników. 

Takie rozwiązanie budzi zastrzeżenia w kontekście jednej z podstawowych zasad przetwarzania danych osobowych, jaką jest zasada ich minimalizacji, wynikająca z art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia RODO.

Obawy Rektora dotyczące wypełnienia obowiązków ustawowych mogą wynikać z szerszych problemów interpretacyjnych, wskazujących na niezgodność sposobu ich sformułowania z zasadą zrozumiałości intencji prawodawcy.

Na liczne pytania obywateli dotyczące stosowania tych przepisów wskazywało samo Ministerstwo Sprawiedliwości, zapowiadając nowelizację ustawy. Znalazło to odzwierciedlenie w postaci projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich oraz niektórych innych ustaw (UD176). Projekt przewiduje m.in. dodanie słownika wyjaśniającego pojęcia takie, jak "organizator działalności’", "inna działalność"’ oraz "działalność opiekuńcza".

ZRPO Stanisław Trociuk prosi Zuzannę Rudzińską-Bluszcz o stanowisko, w tym o wskazanie, czy MS otrzymywało sygnały od nauczycieli akademickich lub studentów w sprawie nieuzasadnionego, ich zdaniem, obowiązku składania zaświadczeń o niekaralności i jaka jest skala tych zgłoszeń. Pyta też, czy resort analizował sytuację uczelni w kontekście interwencji legislacyjnej i czy projekt UD176 uwzględnia opisaną sytuację.

VII.7033.137.2024