Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Dziś lekarz prawomocnie uniewinniony od zarzutu w postępowaniu dyscyplinarnym nie może dostać zwrotu kosztów obrońcy
• Rzecznik Praw Obywatelskich, który od lat zajmuje się tym problemem, wystąpił do Naczelnej Rady Lekarskiej

Do RPO nadal wpływają wnioski w związku z ugruntowaną praktyką orzeczniczą organów samorządu zawodowego lekarzy, które przyjmują, że lekarzowi prawomocnie uniewinnionemu w sprawie odpowiedzialności zawodowej nie należy się zwrot kosztów ustanowienia jednego obrońcy z wyboru. 

W 2017 r. ówczesny Rzecznik wystąpił w tej sprawie do prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej Macieja Hamankiewicza. Wobec jego jednoznacznego stanowiska. RPO wielokrotnie zwracał się do kolejnych ministrów zdrowia o rozważenie podjęcia działań legislacyjnych lub zainicjowanie stosownego dialogu z NRL.

W 2018 r. Minister Zdrowia wskazał, że nie ma przeszkód, by prawomocnie uniewinniony lekarz mógł skorzystać z prawa do zwrotu wydatków związanych z udziałem obrońcy z wyboru na zasadach określonych w stosowanym odpowiednio art. 632 pkt 2 Kodeksu postępowania karnego. 

W związku z tym Ministerstwo uznało, że wobec jednoznacznej treści przepisów, nie jest konieczne podjęcie prac legislacyjnych. Stanowisko to  podtrzymano w piśmie do Rzecznika z 23 stycznia 2023 r. Mając na uwadze niezależność sądownictwa dyscyplinarnego samorządu zawodowego, Minister Zdrowia odmówił wydania komunikatu w zakresie odpowiedniego stosowania przepisów Kpk do zwrotu tych wydatków.

Z pism wpływających do Rzecznika wynika, że praktyka sądów lekarskich w zakresie zwrotu kosztów ustanowienia jednego obrońcy z wyboru nie uległa zmianie.

W ocenie Rzecznika wykładnia tych sądów jest nie do pogodzenia z konstytucyjnymi standardami, a w szczególności z prawem do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji RP), przepisami ustawy o izbach lekarskich, jak również z orzecznictwem sądowym i trybunalskim.

Dlatego RPO zwraca uwagę prezesa NRL na argumenty przemawiające za zmianą praktyki, tak aby lekarz, który został uniewinniony w wyniku przeprowadzenia postępowania dyscyplinarnego, mógł wystąpić o zwrot kosztów ustanowienia jednego obrońcy w sprawie. Przedstawia obszerną argumentacją prawną.

Marcin Wiącek przypomina, że art. 42 ust. 2 Konstytucji RP stanowi iż każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu. 

Funkcja postępowania dyscyplinarnego znacząco różni się od postępowania karnego. Główną  funkcją tych postępowań jest obrona honoru i dobra zawodu. Niemniej jednak podkreślenia wymaga, że z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) należy wyprowadzić wniosek o stosowaniu, także w postępowaniu dyscyplinarnym, gwarancji ustanowionych w rozdziale II Konstytucji. 

Przejęcie instytucji wywodzących się z postępowania karnego do postepowania dyscyplinarnego służyć ma celom ochronnym. Ustawodawca, biorąc pod uwagę represyjny charakter postępowania dyscyplinarnego, uznał, że zasadne jest sięgniecie do tych instytucji Kpk, które stwarzają możliwość optymalnego zabezpieczenia praw i wolności obwinionego.

RPO Marcin Wiącek przedstawia prezesowi NRL Łukaszowi Jankowskiemu te uwagi, prosząc o podjęcie działań dla zapewnienia skutecznej ochrony praw człowieka w stosunku do lekarzy. 

VII.511.8.2017