Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Jednym z zadań szkoły jest kształtowanie u uczniów postaw prospołecznych oraz umożliwianie uczniom aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.
• Celem jest także zapewnianie warunków do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego
• Tak stanowi w Polsce prawo oświatowe

Rzecznik Praw Obywatelskich z zaniepokojeniem obserwuje rozwój sytuacji po wydarzeniach, jakie miały miejsce w ostatnim czasie w Dobczycach. W związku z udziałem uczniów w spotkaniu w ramach „Tour de Konstytucja”, objętego honorowym patronatem RPO, zarówno minister edukacji i nauki, jak i małopolska kuratorka oświaty zapowiedzieli konsekwencje wobec nauczycieli, którzy umożliwili uczniom zadawanie pytań oraz wysłuchanie opinii prawników na temat przestrzegania przepisów Konstytucji RP oraz sytuacji Polski w Europie.

Celem projektu „Tour de Konstytucja”, organizowanego przez Fundację Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych z udziałem artystów, prawników i osób zaufania społecznego, jest popularyzacja polskiej Konstytucji i praktyki ustrojowej obecnej ustawy zasadniczej, zatem wpisuje się on w cele systemu oświaty. Jednym z zadań szkoły jest kształtowanie u uczniów postaw prospołecznych oraz umożliwianie uczniom aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, a także zapewnianie warunków do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego – art. 1 pkt 18 i 20 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.).

O przygotowaniu ucznia do wypełniania obowiązków obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności stanowi także preambuła do ustawy Prawo oświatowe.

Obecność dzieci podczas spotkania w Dobczycach spotkała się jednak z ostrą reakcją władz oświatowych, co może wpłynąć negatywnie na dalsze działania nauczycieli i dyrektora szkoły, którzy – według informacji prasowych – poczuli się zastraszeni na skutek gróźb wszczęcia wobec nich postępowania dyscyplinarnego. Informacje o zamiarze wystąpienia przez kuratorkę z wnioskiem o odwołanie dyrektora w trybie pilnym pojawiły się jeszcze przed zakończeniem kontroli w szkole.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę kuratorce Barbarze Nowak na znaczenie słów, którymi raczyła się posłużyć w wypowiedziach publicznych. Omawiając wydarzenia w Dobczycach, zgodnie z doniesieniami prasowymi, zasugerowała „haniebne wykorzystywanie dzieci do spraw politycznych”, a nawet „przestępstwo wobec bezpieczeństwa dzieci”. Takie opinie sprawiają, że wokoło projektu „Tour de Konstytucja” budowana jest atmosfera skandalu i zagrożenia. Reakcje organów państwowych mogą zniechęcać nauczycieli do wykazywania inicjatywy i wychodzenia poza utarte schematy, co przyczyni się do podtrzymywania obrazu polskiej szkoły jako nudnej, zamkniętej na świat, opresyjnej i mało kreatywnej. Szczególne zaniepokojenie wzbudzić mogło w szczególności stwierdzenie przez organ oświatowy popełnienia przestępstwa, a więc czynu zabronionego przez ustawę karną zagrożonego karą.

Tymczasem w dalszym ciągu obowiązuje art. 12 ust. 2 z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), zgodnie z którym nauczyciel w realizacji programu nauczania ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne. Rodzice zaś, realizując swoje prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48 Konstytucji RP), mogą oczekiwać od nauczycieli skorzystania z okazji, które pozwolą ich dzieciom poszerzać ich zainteresowania oraz zdobywać wiedzę poprzez udział w rozmowie na temat praw i wolności.

Nie przesądzając na obecnym etapie, czy przy samej organizacji wyjścia dzieci z przedszkola i szkoły nastąpiły nieprawidłowości, dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego BRPO Mirosław Wróblewski zwraca się kurator Nowak z uprzejmą prośbą o rozważenie przedstawionych uwag. Ponadto, w oparciu o art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o RPO, prosi o udostępnienie wszelkich protokołów kontroli przeprowadzonych w związku ze sprawą „Tour de Konstytucja” oraz udzielenie informacji na temat działań podjętych w stosunku do dyrektorki Szkoły Podstawowej nr 1 w Dobczycach, oraz innych nauczycieli tej szkoły.

VII.7037.78.2021