Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Andrzej Poczobut, dziennikarz i działacz polskiej mniejszości na Białorusi, nadal przebywa w tamtejszym areszcie
• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do komisarz ds. ochrony praw człowieka Rady Europy Dunji Mijatovic  o wsparcie polskich władz w staraniach o jego uwolnienie oraz o poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela na Białorusi

RPO Marcin Wiącek jest głęboko zaniepokojony sytuacją mniejszości polskiej na Białorusi, gdzie stale nasilają się prześladowania. Polacy mieszkający na Białorusi narażeni są na liczne represje. Ich prawa i wolności nie są przestrzegane, zwłaszcza w zakresie wolności zgromadzeń i wolności słowa.

W marcu 2021 r. aresztowano przewodniczącą Związku Polaków na Białorusi Angelikę Borys, oskarżoną o podżeganie do nienawiści. Sprawę relacjonował dziennikarz Andrzej Poczobut, który kilka dni później sam został aresztowany. Odmówiono mu kontaktu z adwokatem, co wywołało poważne obawy dotyczące podstawowych praw człowieka. Media regularnie informowały o pogarszającym się stanie zdrowia zatrzymanych oraz utrudnionym dostępie do opieki medycznej.

RPO podjął stosowne działania, współpracując z Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz polskimi służbami dyplomatycznymi. Podjęły one wszelkie możliwe działania w celu zapewnienia praw przedstawicieli polskiej mniejszości narodowej, którzy padli ofiarą represji politycznych. Konsulowie RP pozostają w stałym kontakcie z rodzinami i prawnikami zatrzymanych.

Mimo wysiłków polskich władz strona białoruska konsekwentnie odmawiała informacji o sprawie i widzeń z zatrzymanymi. A postępowanie karne prowadzono na posiedzeniach niejawnych, co znacznie ogranicza możliwość kontaktu z prawnikami.

Sprawę komplikowały trudne stosunki polityczne między Białorusią a Polską i całą wspólnotą transatlantycką, spowodowane sfałszowanymi wyborami prezydenckimi w 2020 r., masowymi naruszeniami praw człowieka, falą brutalnych represji i wywołanym kryzysem imigracyjnym na wschodniej granicy UE.

Prezydent RP, premier i Sejm wielokrotnie wzywali publicznie do natychmiastowego wstrzymania represji wobec mniejszości polskiej oraz do uwolnienia aresztowanych. Efektem tego i ich spotkań z politykami UE było oświadczenie szefa unijnej dyplomacji Josepa Borrela w sprawie prześladowania Polaków. Komisja Europejska wezwała zaś władze Białorusi do natychmiastowego uwolnienia Angeliki Borys i Andrzeja Poczobuta. Działania władz białoruskich potępił także Departament Stanu USA oraz liczne stolice państw demokratycznych. Polskie organizacje z całego świata włączyły się w pomoc represjonowanym Polakom. 

W pierwszą rocznicę bezprawnego uwięzienia Angeliki Borys i Andrzeja Poczobuta 8 marca 2022 r. Sejm przyjął uchwałę o uwolnieniu bezprawnie zatrzymanych. Podkreślono solidarność z rodakami prześladowanymi przez reżim białoruski, domagając się ich natychmiastowego uwolnienia i poszanowania praw polskiej mniejszości narodowej.

Wkrótce potem Angelikę Borys zwolniono z więzienia. Według doniesień mediów nastąpiło to w wyniku osobistej decyzji Aleksandra Łukaszenki. Informacje te świadczą o słabości realizowanych działań i wysiłków dyplomatycznych podejmowanych podczas negocjacji z władzami Białorusi. Jednocześnie jej uwolnienie daje nadzieję na wolność Andrzeja Poczobuta.

Jego sprawa pozostaje priorytetem dla polskich władz. Głęboko wierzymy, że wysiłki polskiej dyplomacji, umiędzynarodowienie problemu, a także protest Białorusinów domagających się życia w godnych warunkach doprowadzą do pożądanych zmian, w tym uwolnienia Andrzeja Poczobuta oraz wszystkich więźniów politycznych na Białorusi.

- Dlatego uprzejmie proszę Panią Komisarz o wsparcie władz polskich w walce o uwolnienie Andrzeja Poczobuta oraz poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela na Białorusi –  podsumowuje swe pismo Marcin Wiącek.

VII.531.23.2021