Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ludzie skarżą się na działalność tzw. kancelarii odszkodowawczych, które dochodzą roszczeń w imieniu poszkodowanych w różny sposób obywateli
• Chodzi np. o pobieranie przez  kancelarie zbyt wygórowanych wynagrodzeń. Jest też ryzyko nieotrzymania środków przez klienta bądź otrzymania ich z opóźnieniem, gdy wypłacone odszkodowanie trafia najpierw na konto firmy
• Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zwraca się w tej sprawie do ministra sprawiedliwości
• AKTUALIZACJA: Ministerstwo Sprawiedliwości opracowuje projekt ustawy, który wprowadza m.in. rozwiązania mające zapobiegać przetrzymywaniu przez kancelarie odszkodowawcze pieniędzy należnych – odpowiada resort 

RPO zwraca ministrowi uwagę na niezwykle istotny społecznie i wciąż nierozwiązany problem rynku usług firm, które w imieniu poszkodowanych obywateli dochodzą roszczeń o odszkodowania. Rosnący niepokój budzi bowiem napływ skarg w takich sprawach do Biura RPO.

Od dawna jakość usług tych podmiotów jest krytykowana, bo są szkodliwe dla klientów. Chodzi o takie problemy jak: 

• pobieranie przez te kancelarie zbyt wygórowanego wynagrodzenia, 
• ważność umowy zawartej przez poszkodowanego z kancelarią w sytuacji, gdy jego stan uniemożliwiał mu świadome podjęcie takiej decyzji, 
• ryzyko nieotrzymania środków przez klienta bądź otrzymania ich z opóźnieniem, w sytuacji gdy wypłacone odszkodowanie trafi najpierw na konto firmy.

Klienci tych firm wymagają szczególnej troski i ochrony. Często są to osoby poszkodowane w wypadkach, ponoszące ich zdrowotne konsekwencje w postaci uszczerbku na zdrowiu, niepełnosprawności. W związku z tym szybko potrzebują środków finansowych na leczenie, rehabilitację, zakup leków czy sprzętu rehabilitacyjnego, ortopedycznego. 

Nie ma jednak kompleksowej regulacji prawnej dotyczącej działalności kancelarii odszkodowawczych. W praktyce pozbawia to odpowiedniej ochrony prawnej osoby korzystające z ich usług. A interes ekonomiczny firm nie zawsze jest tożsamy z interesem ich klientów, a może być nawet z nim sprzeczny.

Podejmowano już wcześniej  próby uregulowania rynku usług w tym obszarze. Senacki projekt ustawy o świadczeniu usług w zakresie dochodzenia roszczeń odszkodowawczych wynikających z czynu niedozwolonego wprowadzał instrumenty prawne w celu ochrony osób korzystających z kancelarii odszkodowawczych, np.:

• ograniczenie wysokości wynagrodzenia za czynności związane z dochodzeniem roszczeń odszkodowawczych;
• wypłacanie odszkodowań bezpośrednio osobie poszkodowanej;
• zakaz pewnych form akwizycji oraz reklamy usług odszkodowawczych. 

Ostatecznie takie rozwiązania nie zostały wprowadzone w życie. Tym samym problem pozostaje nierozwiązany. W odpowiedzi na potrzeby obywateli pojawiają się nowe inicjatywy uregulowania  tej kwestii. Np. Naczelna Rada Adwokacka przedstawiła projekt ustawy o szczególnych zasadach prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu pomocy prawnej.

W szczególnie trudnej sytuacji mogą znaleźć się klienci tych firm odszkodowawczych, wobec których prowadzone jest postępowanie restrukturyzacyjne czy upadłościowe. Obywatele zwracający się do RPO obawiają się, że konsekwencją  może być brak wypłat kwot uzyskanych na rzecz klientów tych firm. To może zaś pozbawić ich środków na rehabilitację, leczenie, pomimo wypłacenia odszkodowania przez ubezpieczyciela (na konto firmy odszkodowawczej). Czyni to pilną kwestię uregulowania całej materii.

Problem pozostaje w zainteresowaniu Ministerstwa Sprawiedliwości, co RPO przyjmuje z zadowoleniem.

Marcin Wiącek zwraca się zatem do ministra o informację, czy resort  prowadzi prace nad odpowiednim projektem ustawy.

RPO uważa, że należy niezwłocznie powrócić do prac legislacyjnych mających na celu kompleksowe uregulowanie działalności firm odszkodowawczych, które świadczą usługi w zakresie dochodzenia roszczeń od ubezpieczycieli na rzecz poszkodowanych, co pozwoli zabezpieczyć interesy i zwiększyć zakres ochrony osób z nich korzystających.

Odpowiedź Marcina Warchoła, sekretarza stanu w MS

Odpowiadając na pismo z dnia 7 listopada 2022 r. (V.7108.126.2022.MC) dotyczące prowadzonych prac legislacyjnych w zakresie regulacji rynku kancelarii odszkodowawczych, uprzejmie Pana informuję, iż Ministerstwo Sprawiedliwości opracowuje projekt ustawy, który ma na celu uregulowanie usług świadczonych przez tzw. kancelarie odszkodowawcze (roboczy tytuł: „o świadczeniu usług w zakresie dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę wynikającą z czynu niedozwolonego”). 

W dniu 17.10.2022 r. Ministerstwo Sprawiedliwości skierowało projekt do Zespołu do spraw Programowania Prac Rządu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w celu uzyskania wpisu w Wykazie Prac Legislacyjnych Rady Ministrów. Niezwłocznie po uzyskaniu tego wpisu Ministerstwo Sprawiedliwości, skieruje projekt do uzgodnień, opiniowania i konsultacji publicznych (w tym planuje się skierowanie go do zaopiniowania przez RPO). Projekt uzyskał wstępnie pozytywną opinię Rządowego Centrum Analiz.

Przedmiotowy projekt wprowadza m.in. rozwiązania mające zapobiegać przetrzymywaniu przez kancelarie odszkodowawcze pieniędzy należnych klientom. Jest to odpowiedź na doniesienia o trudnościach w odzyskaniu pieniędzy od jednej z większych firm zajmujących się dochodzeniem roszczeń. Projekt zakłada model podzielonej płatności przez podmiot zobowiązany, tj. miałby on przekazywać jedną część należnych środków bezpośrednio na rzecz pokrzywdzonego, a drugą - bezpośrednio na rzecz kancelarii odszkodowawczej w wysokości uzgodnionej z pokrzywdzonym, stanowiącej wynagrodzenie za świadczoną usługę.

Projekt zawiera także rozwiązania ograniczające prowizyjne (procentowe) wynagrodzenie kancelarii odszkodowawczych, które obecnie bywa narzucane konsumentom, w wysokości niewspółmiernie wysokiej do nakładu pracy kancelarii.

Na tę chwilę procedowania wstępnej wersji projektu ustalono, iż:

1)    umowa pomiędzy przedsiębiorcą wykonującym działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie dochodzenia roszczeń z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z czynu niedozwolonego (tzw. „kancelarią odszkodowawczą), a konsumentem - polegającą na świadczeniu usług w zakresie dochodzenia roszczenia z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z czynu niedozwolonego, może określać wynagrodzenie tej kancelarii w stosunku do kwoty uzyskanej na rzecz klienta, nie więcej jednak niż 25% tej kwoty.
2)    postanowienia umowy, przewidujące zwrot wydatków kancelarii przez klienta lub pobieranie dodatkowych opłat obok kwoty wynagrodzenia są nieważne.

Niezależnie od powyższego, uprzejmie Pana informuję, iż propozycje Naczelnej Rady Adwokackiej dotyczące projektu ustawy o szczególnych zasadach prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu pomocy prawnej są obecnie analizowane w Ministerstwie Sprawiedliwości.

V.7108.126.2022