Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W aferze GetBack S.A. doszło do licznych nieprawidłowości, a wielu obywateli zostało dotkliwie pokrzywdzonych
• Tymczasem państwo traktuje ich w sposób niekonsekwentny i jest dalekie od próby naprawienia tej niesprawiedliwości
• Z jednej strony roszczenie przyznane przez państwo daje poszkodowanym prawo do zwrotu utraconych środków. Z drugiej zaś strony – poprzez działania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego – uczyniło te roszczenia niewykonalnymi
• Jako rzecznik praw obywatelskich wykorzystam wszystkie możliwości mojego urzędu, aby doprowadzić do usunięcia nieprawidłowości – podkreśla Marcin Wiącek 

4 listopada 2021 r. w Biurze RPO odbyło się spotkanie poświęcone sytuacji osób poszkodowanych działaniami GetBack S.A.

Udział w nim wzięli: przedstawiciele Rzecznika Finansowego  Paweł Zagaj, zastępca RF i Katarzyna Szwedo-Mackiewicz; reprezentanci Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu;  Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Obligatariuszy GetBack, Stowarzyszenia Poszkodowanych Obligatariuszy GetBack, kancelarii prawnych, niezależni eksperci, a także posłanka Paulina Hennig-Kloska oraz senatorowie Krzysztof Kwiatkowski i Leszek Czarnobaj.

RPO Marcin Wiącek przedstawił dotychczasowe działania na rzecz poszkodowanych przez GetBack. Nawiązał do wyroku WSA w Warszawie z 25 sierpnia 2021 r. (sygn. VI SA/Wa 201/21), oddalającego skargi wniesione przez Radę Nadzorczą Idea Banku S.A. i poszkodowanych obligatariuszy na decyzję BFG w sprawie restrukturyzacji Idea Banku S.A. 

Rzecznik widzi problem doprowadzenia do niewykonalności roszczeń osób poszkodowanych przez państwo. W ocenie RPO przysługujące komuś prawo majątkowe nie może być niewykonalne. Pozostaje to bowiem nie do pogodzenia z zasadą sprawiedliwości społecznej i obowiązkiem zapewnienia ochrony konsumentom, zgodnie z art. 76 Konstytucji RP i prawem europejskim. 

Marcin Wiącek wyraził nadzieję, że spotkanie umożliwi wypracowanie dodatkowej argumentacji dla wsparcia poszkodowanych. Zadeklarował, że w ramach przysługujących mu kompetencji udzieli im wsparcia. 

Zastępca RPO Maciej Taborowski mówił, że spotkanie ma na celu głównie wypracowanie uwag do wyroku WSA oraz wskazać na ewentualne działania wspierające poszkodowanych. 

Paweł Zagaj podkreślił, że RF podjął działania już od samego początku sprawy. Przywołał raport dotyczący klientów rynku kapitałowego opracowany już w 2018 r. Działania RF koncentrowały się m.in. na wspieraniu klientów rynku finansowego w prowadzeniu ich spraw zarówno na etapie przedsądowym (ok. 900 spraw), jak i sądowym. W jego ramach RF przedstawił swój istotny pogląd w 108 sprawach, przystąpił do procesu w jednej sprawie oraz wytoczył powództwo w 3 sprawach. Prawne możliwości udziału RF w trybie procesowym są ograniczone. 

Pos. Paulina Hennig-Kloska nawiązała do spotkań sejmowej Komisji Finansów Publicznych, zwoływanych m.in. na jej wniosek z udziałem przedstawicieli NIK, która opracowała swój raport. 

Sen. Krzysztof Kwiatkowski przypomniał, że jako prezes NIK powołał zespół ds. afery GetBack S.A. Ustalono w nim, że państwo nie zapewniło skutecznej ochrony obligatariuszom. Mówił o podjęciu prac senackiej Komisji Ustawodawczej dla wypracowania zmian przepisów

Sen. Leszek Czarnobaj zasygnalizował, że zostanie opracowany raport dotyczący problemu wraz z ekspertyzami.

Wypowiedzi osób poszkodowanych w aferze GetBack S.A.:

• instytucje państwa zawiodły; problem należy rozwiązać na drodze legislacyjnej.
• beneficjenci afery, tj. banki nie ponoszą odpowiedzialności za bezpodstawne wzbogacenie się
• spora część poszkodowanych zakupiła obligacje nie od banków, ale za pośrednictwem innych źródeł, 
• niesprawiedliwe było proponowanie przez Idea Bank S.A. ugód tylko niektórym poszkodowanym,
• niepokoi długotrwałość postępowań, która może wpłynąć na to, że wiele osób nie doczeka ich zakończenia z uwagi np. na wiek,
• przeciąganie przez GetBack S.A. postępowań sądowych z udziałem dłużników może mieć dla osób poszkodowanych niekorzystne skutki prawne.

Ponadto proszono o przystąpienie do postępowań sądowych z udziałem  poszkodowanych w celu udzielenia im wsparcia. Proponowano złożenie skargi nadzwyczajnej od prawomocnego postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu oraz  przygotowanie przez RPO wniosku do Komisji Petycji Parlamentu Europejskiego w celu wskazania naruszenia praw obywateli – osób poszkodowanych w aferze przez państwo polskie.

Wypowiedzi prawników:

• wskazywano na odpowiedzialność państwa w zakresie nadzoru oraz na odpowiedzialne podmioty, tj. banki: Idea Bank S.A. i Getin Noble S.A.,
• postępowania w sądach są długotrwałe, wobec czego poglądy istotne RF powinny być wydawane w każdym postępowaniu. UOKiK powinien zaś zagrozić realną karą bankom odpowiedzialnym za sytuację,
• w wyroku WSA nie rozpoznano wszystkich zarzutów podniesionych przez poszkodowanych, 
• afera jest przejawem tego, że ochrona konsumenta w Polsce leżała odłogiem w ostatnim czasie,
• konieczność wypracowania wspólnego stanowiska w sprawie skargi kasacyjnej od wyroku WSA,
• opłata wpisowa od pozwu powinna być ustawowo zmieniona na korzyść skarżących,
• poszkodowani mogli pozywać według miejsca swego zamieszkania,
• zasadność wywiedzenia pozwu w imieniu osób poszkodowanych przez RF,
• istotnym problemem jest termin przedawnienia w tych sprawach,
• w wyroku WSA skupiono się na interesie publicznym, nie odniesiono się natomiast do zarzutów naruszenia Konstytucji,
• stworzono prawo umożliwiające dochodzenie roszczeń, a następnie doprowadzono do tego, że realnie jest to niemożliwe,
• w wyroku WSA brak jest porównania sytuacji, w jakiej bank znajdzie się w przypadku restrukturyzacji, a w jakiej - przymusowej upadłości. 

Podsumowując, Maciej Taborowski wskazał, że spotkanie  zapoczątkowuje dobrą praktykę organizowania dalszych spotkań. Wskazał, że w pierwszej kolejności przedmiotem prac będzie opracowanie skargi od wyroku WSA. Sprawa poszkodowanych aferą będzie też poruszana w rozmowach z Komisją Europejską.