Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Przepisy, które służą do wszczynania postępowań karnoskarbowych w celu zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego są niezgodne z Konstytucją
• RPO przyłączył się do kolejnej skargi konstytucyjnej obywatela dotkniętego tymi przepisami Ordynacji podatkowej
• Jeszcze w 2014 r. Rzecznik zaskarżył je do Trybunału Konstytucyjnego, wnosząc o stwierdzenie ich niekonstytucyjności  
• Ich efektem jest bowiem niepewność obywateli, którzy nie wiedzą, czy ich zobowiązania podatkowe wygasły

Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej (sygn. akt SK 50/20).

Chodzi o art. 70 § 6 pkt 1 ustawy z  29 sierpnia 1997 r.  Ordynacja podatkowa, ktory głosi: "Bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania”.

RPO wniósł  o stwierdzenie, że jest on niezgodny z art. 2 Konstytucji - w zakresie w jakim powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z samym wszczęciem postępowania karnego lub postępowania o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe „w sprawie”, a nie zawiera wymogu postawienia sprawcy zarzutów (postępowanie „przeciwko danej osobie”) .

Już we wniosku do TK z 22 października 2014 r. w sprawie (sygn. akt K 31/14) RPO wniósł o stwierdzenie niezgodności:

• art. 114a Kodeks kamy skarbowy z art. 2 i art. 45 ust. l Konstytucji RP;
• art. 70 § 6 pkt l o.p. z art. 2 Konstytucji

 - w zakresie, w jakim przewidują, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania "w sprawie", a nie "przeciwko" danej osobie.

Ten wniosek RPO cały czas czeka na rozpoznanie w TK. Prokurator Generalny i Sejm wniosły o uznanie, że zaskarżone artykuły są zgodne z Konstytucją. 

Ponadto 17 stycznia 2019 r. w postępowaniu przed TK ze skargi konstytucyjnej (sygn. akt SK 100/19) Rzecznik wniósł o stwierdzenie niezgodności z art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 2 Konstytucji art. 70 § 6 pkt 1 o.p. w brzmieniu nadanym art. 1 pkt 1 ustawy z 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz ustawy - Prawo celne o treści: „bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania” - w zakresie, w jakim powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z z wszczęciem postępowania karnego lub postępowania o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe również w sytuacji, gdy nastąpiło to wobec braku uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego.

RPO zwraca uwagę na uzasadnienie wyroku z 26 kwietnia 2019 r. (sygn. I FSK 752/17), z którego można wywieść, że Naczelny Sąd Administracyjny dostrzega problem związany z art. 70 ust. 6 pkt 1 o.p. NSA podejmuje się bowiem rozważań dotyczących tego, czy w sprawach, w których przepis ten znalazł zastosowanie, nie doszło do sytuacji, w której wszczęcie postępowania karnoskarbowego byłoby nadużyciem prawa, rozumianym w ten sposób, że celem jego wszczęcia było wyłącznie zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, objętych zaskarżoną decyzją.

Dopóki art. 70 ust. 6 pkt 1 o.p. będzie prowadził do zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego wskutek wszczęcia postępowania karnoskarbowego „w sprawie”, a nie „przeciwko osobie”, dopóty unormowanie to będzie jaskrawo sprzeczne ze standardami wyrażonej w art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego.

Art. 70 ust. 6 pkt 1 o.p. prowadzi do nieproporcjonalnego użycia systemu represji państwa wobec jednostki.

W ocenie RPO zasada demokratycznego państwa prawnego wymaga, aby zawieszenie biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego miało  uzasadnienie w stanie faktycznym. Chodzi o to, aby odmiennie traktować podatników, którzy nie popełnili czynu zabronionego oraz tych, którzy takiego czynu się dopuścili.  

Zasadą powinno być, że zawieszenie biegu nie następuje, jeżeli wszczęto jedynie postępowanie „w sprawie”, o którym podatnik nie musi być nawet zawiadomiony i które nie musi się przekształcić w postępowanie przeciwko komuś (gdy zarzuty zostają przedstawione konkretnej osobie).

A jeśli postępowanie toczy się jedynie "w sprawie", to podatnik nie dysponuje środkami ochrony przed jego przewlekłością. - Rozwiązanie takie  jest klasycznym przykładem pułapki zastawionej na podatnika – ocenia Adam Bodnar.

II.511.396.2020